اختصاصی چابک آنلاین؛
زیرساخت های صنعت پرداخت الکترونیک هم پای تقاضاها و تراکنش ها رشد نکرده است
درسال های اخیر،صنعت پرداخت وبانکداری دیجیتال درنقطه ای قرارگرفته که شتاب تغییرات فناوری با توان فعالیت ساختاری موجود، فاصله پیدا کرده است.
چابک آنلاین، حدیث اسماعیل زاده، ازیک سو، مدل های اقتصادی سنتی دیگر پاسخگوی هزینه ها و انتظارات جدید نیستند و از سوی دیگر،زیرساخت ها، مقررات و معماری های قدیمی مانع شکل‌گیری تجربه ای یکپارچه و چابک برای کاربران شده اند.
هم‌زمان تحولات جهانی در حوزه پرداخت های غیرتماسی، اکوسیستم های باز، نئوبانک ها، داده محوری و هوش مصنوعی نشان می دهد که آینده این صنعت بر پایه سرعت، استقلال سرویس ها، یکپارچگی داده و راهکارهای کم هزینه و هوشمند بنا خواهد شد.
چالش امروز، یافتن مسیری است که بتواند میان نیاز به نوآوری،واقعیت های اقتصادی و ضرورت بازطراحی فنی تعادل ایجاد کند.
مسیری که بدون آن صنعت پرداخت قادر نخواهد بود وارد مرحله جدیدی از رشد و رقابت‌پذیری شود.
در این بین،شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو، به عنوان بازوی تخصصی فناوری و نوآوری بانک مسکن، فعالیت خود را با تمرکز بر توسعه راه حل های پیشرفته در حوزه فناوری اطلاعات و خدمات الکترونیک گسترش داده است.
ناواکو درحوزه هایی همچون مرکز داده، امنیت اطلاعات، هوشمندسازی سازمانی، سامانه‌های نرم‌افزاری بانکی و شرکتی، خدمات جامع ابزارهای الکترونیکی بانکی، خدمات پرداخت الکترونیک وکارت و همچنین خدمات الکترونیک عوارض آزادراهی کشورفعالیت دارد.
در راستای بررسی اکو سیستم بانکداری دیجیتال وتحولات رخ داده در صنعت پرداخت الکترونیک، با " حسین بهادر بیگی "، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو، گفتگویی صورت گرفته که از نظر می گذرد:
چابک آنلاین :ازآنجایی که استفاده ازخدمات پرداخت غیرنقدی رشد چشمگیری داشته، اما هنوز سودآوری بسیاری از شرکت‌ها شکننده است،به نظرشماریشه این موضوع ناشی ازرفتارکاربران،مقررات محدودکننده، ساختار هزینه ها و یا رقابت غیر فنی بین شرکت ها است؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو: اگر بخواهیم تصویری دقیق از صنعت پرداخت ارائه کنیم، این صنعت اکنون در نقطه‌ای قرار دارد که مدل اقتصادی آن با واقعیت‌های بازار تناسب ندارد.
درچند سال اخیرنوسانات نرخ ارز و قیمت تجهیزات موردنیاز صنعت مانند پایانه های فروش چند برابر شده، اما کارمزد خدمات پرداخت همچنان ثابت مانده است.
این یعنی هزینه تأمین دستگاهی که سابقاً با حدود سه میلیون تومان تهیه می شد، امروز به شش یا هفت میلیون تومان رسیده، در حالی که درآمد شرکت ها تغییری نکرده است.
ازسوی دیگر ساختار کارمزد در ایران عملاً بر دوش بانک هاست، نه کاربر.
بانک ها نیز با توجه به اینکه سهام داراصلی شرکت های پرداخت الکترونیک هستند، انگیزه ای برای افزایش کارمزد ندارند، زیرا این موضوع در نهایت فشار هزینه ای را به خود آنها منتقل خواهد کرد.
درنتیجه شرکت های پرداخت الکترونیک برای حفظ سودآوری ناچارند از هزینه های توسعه، نوسازی تجهیزات و ارتقای زیرساخت بکاهند و همین موضوع باعث شده تا بخشی از ظرفیت بازآفرینی و تحول فنی کنار گذاشته شود.
با وجود افزایش تعداد تراکنش ها و رشد تقاضا،زیرساخت ها هم پای شبکه توسعه پیدا نکرده و اگر بخواهیم صنعت وارد مرحله جدیدی از رشد شود، نیازمند بازطراحی و بازآفرینی معماری فنی PSPها هستیم.
چالش دیگری که بر این مشکل اثر گذاشته، سرعت پایین تنظیم‌گری و نبود مقررات چابک است.
ورود فین‌تک‌ها، کیف پول ها و پرداخت های غیرتماسی مستلزم دستورالعمل های یکپارچه و به روز است، اما مقررات فعلی متناسب با سرعت تحول بازارحرکت نکرده و در برخی حوزه‌ها حتی رفتار سلیقه ای مشاهده می شود.
این شرایط باعث افزایش ریسک برای بانک ها و کاهش انگیزه برای نوآوری شده است.
درجمع‌بندی،باید گفت که سه عامل اصلی فشار صنعت پرداخت عبارت‌اند از:
کارمزد نامتوازن و مدل اقتصادی ناکارآمد
عدم نوسازی و سرمایه‌گذاری زیرساختی
کندی مقررات و نبود چارچوب های شفاف برای فناوری‌های جدید
یکی از راه حل های اصلاح مدل اقتصادی نیز می تواند انتقال بخشی از کارمزد به کاربر باشد تا توازن در زنجیره درآمدی ایجاد شود.
چابک آنلاین : با توجه به اینکه منابع درآمدی شرکت های PSP همچنان درهمان پایه قبلی باقی مانده،چگونه می توانند خود را با شرایط موجودوفق دهند؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو: مسیرآینده صنعت پرداخت بدون تردید حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال و توسعه سرویس‌های غیرتماسی و آنلاین است.
مدل کسب وکار مبتنی بر سخت افزار و پایانه های فروش، با قیمت فعلی تجهیزات و نرخ ارز،دیگر پاسخگوی پایداری مالی نیست و شرکت ها باید سهم بیشتری از درآمد خود را از خدمات دیجیتال کسب کنند.
به همین دلیل لازم است PSPها:
فعالیت خود را در زمینه بانکداری باز و پرداخت باز گسترش دهند
از ظرفیت APIهای بانکی برای توسعه سرویس‌های نوین بهره بگیرند
له حوزه هایی مانند BNPL، پرداخت‌های اشتراکی، پرداخت موبایلی و QR ورود جدی‌تری داشته باشند
الگوی مصرف کاربران نیز در حال تغییر است.
بسیاری از کسب وکارها امروز کارت به کارت را ترجیح می دهند و حتی شماره کارت را به جای پایانه فروش نمایش می دهند.
کاربران نیزعلاقه دارند خدمات مالی خود را روی موبایل دریافت کنند و تمایلی به حمل کارت ندارند.
بنابراین PSPهایی که راهکارهای غیرتماسی،موبایلی و کیف‌پول‌های دیجیتال خود را توسعه ندهند، به‌مرور مزیت رقابتی را از دست خواهند داد.
مدل جدید پرداخت باید کم هزینه تر، چابک تر و مبتنی بر تجربه کاربری ساده تر باشد.
چابک آنلاین:برخی شرکت ها محصول جدید اضافه می کنند،اما در کنار این اضافه شدن محصول، ممکن است که بهره وری کاهش پیدا کند،با این حال، اکنون بیشتر نیاز داریم که محصول جدید در صنعت توسعه دهیم یا بازطراحی و یکپارچه سازی محصولات موجود را انجام دهیم؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو: در بسیاری از موارد قبل از ورود به تولید محصول جدید، نیاز به بازنگری در مدل هزینه و ماهیت ارائه خدمت داریم.
نمونه هایی مانند طرح آرد و نان که مختص برخی از بانک های دولتی است ، نشان می دهد که گاهی خرید صدها هزار دستگاه پوز مخصوص انجام می‌شود، اما حتی با وجود درآمدزایی، بازگشت سرمایه با نرخ فعلی اقتصادی بسیار دشوار است.
اگر همان خدمت روی اپلیکیشن موبایل ارائه می شد، بخش قابل توجهی از هزینه ها حذف می شد.
با این شرایط و با قیمت بالای سخت افزار، بهترین مسیر این است که صنعت به سمت راهکارهای مبتنی بر نرم‌افزار، APIها و پرداخت های غیرتماسی حرکت کند.
محصول جدید زمانی ارزشمند است که بتواند:هزینه زیرساختی را کاهش دهد،مقیاس‌پذیری بالاتری را ایجاد کند و دست اخر اینکه تجربه کاربر را ساده‌تر کند .
بنابراین توسعه محصول مهم است، اما بازطراحی و یکپارچه‌سازی معماری برای کاهش هزینه و افزایش بهره‌وری، اولویت بالاتری دارد.
چابک آنلاین :اگر به تحول بانکداری درایران نگاه کنیم، در یک دهه اخیر،مفهوم بانکداری الکترونیک تبدیل به راهبرد تحول سازمانی شده است.مرز بین دیجیتال‌سازی سطحی و تحول دیجیتال واقعی در نظام بانکی ما کجاست؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو: دربسیاری از بانک ها، مفهوم تحول دیجیتال هنوز در سطح شعار و پروژه های نمایشی باقی مانده است.
بسیاری تصور می‌کنند که ایجاد موبایل بانک یا اینترنت بانک به‌معنای دیجیتالی شدن است، درحالی که این موارد فقط برچسب دیجیتال سازی هستند نه تحول واقعی.
یک تحول دیجیتال واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که مدل کسب‌وکار تغییر کند، فرآیندها خودکار و هوشمند شوند، تجربه مشتری به شکل ملموس بهبود یابد وسرویس‌ها بدون نیاز به مراجعه به شعب ارائه شوند.
در مدل فعلی، تنها فرم‌های کاغذی به فرم آنلاین تبدیل شده‌اند، اما ساختار ارائه خدمت تغییری نکرده و دربرخی موارد حتی مراحل جدیدی به روند قبلی اضافه شده است.
مشتری هنوز برای بسیاری از خدمات باید حداقل یک بار به شعبه مراجعه کند.
هر چند که شاخص‌های تحول واقعی عبارت‌اند ازحذف مراحل زائد،خودکارسازی جریان‌های کاری ،ارائه خدمت شخصی‌سازی‌شده وخلق تجربه جدید و متفاوت برای کاربر.
با این حال، درحال حاضر تعداد کمی از بانک‌ها به این نقطه نزدیک شده‌اند.
چابک آنلاین:آیا وضعیت موجود و معماری متمرکز هسته بانکی با ارائه خدمات چابک و مبتنی بر تجربه مشتری در تضاد بوده وتجربه و سفر مشتری دقیقاً چه نیازهایی دارد؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو:مشتری امروز انتظار دارد که خدمات بدون تأخیر، بدون مراجعه حضوری و بدون الزامات غیرضروری انجام شود.
نمونه روشن آن، رشد بلو بانک است که توانست با ساده سازی فرآیندها، تجربه ای چابک و قابل‌درک برای مشتری ایجاد کند.
دراین بانک، برای کارت به‌کارت تنها ورود شماره کارت کافی است، در حالی که در دیگر اپلیکیشن‌ها چندین فیلد و رمز ورود لازم است.
بنابراین معماری متمرکز فعلی که در بانک‌ها وجود دارد، به دلیل پیچیدگی و وابستگی به سیستم‌های قدیمی، مانع چابکی و سرعت در ارائه سرویس است.
اما راهکار اصلی حرکت به سمت ساده‌سازی لایه ارائه سرویس،حذف مراحل زائد، خودکارسازی هوشمند و تمرکز بر تجربه واقعی مشتری است.
چابک آنلاین: آیا موافقید که نئوبانک های ما هنوز به بانک مادر متصل هستند و این اتصال مانند زنجیر، مانع نوآوری آن‌هاست؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو: در کشورهای پیشرو، نئوبانک ها به‌طور مستقل شکل گرفته اند، اما در ایران تقریباً همه آنها زیر چتر بانک مادر هستند.
بلو بانک نمونه ای است که توانست هسته مستقل ایجاد کند و این گام بسیار مهمی در مسیر استقلال است، اما همچنان باید فرآیندها کوتاه تر و شخصی‌سازی شده تر شود تا هویت مستقل کاملاً قابل تشخیص باشد.
نئوبانک واقعی باید مدل عملیاتی مستقل داشته باشد،معماری فنی خود را جدا کند،ریسک و اعتبارسنجی مستقل داشته باشد و تجربه متفاوت برای مشتری طراحی کند
چابک آنلاین : چه موانعی باعث می‌شود تا نتوانیم یک نئوبانک مستقل جدید در کشور ایجاد کنیم؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو: واقعیت این است که مسیر ورود بازیگران جدید به صنعت مالی در ایران تقریباً در کنترل بانک های موجود است.
در PSPها نیز بیش از ۸۰ درصد سهم بازار متعلق به بانک هاست.
بازیگران مستقل معمولاً یا مجوز دریافت نمی‌کنند یا توان سرمایه‌گذاری در مقیاس مورد نیاز را ندارند.
بنابراین فعلاً بانک ها تنها نهادهایی هستند که قدرت، اعتبار و سرمایه لازم برای ایجاد نئوبانک را دارند.
چابک آنلاین:یکی ازموانع جدی بانکداری دیجیتال درکشور، جزیره ای بودن سامانه‌ها و عدم امکان تبادل داده بین نهادهاست،با این توضیحات،چگونه می توانیم به سمت معماری باز و تبادل داده های هوشمند حرکت کنیم؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو:دیجیتال سازی فعلی بانک ها بیشتر یک پوسته ظاهری روی سیستم‌های قدیمی است.
نیاز اصلی صنعت تدوین مقررات شفاف توسط بانک مرکزی برای تعامل باز، تبادل داده و استاندارد یکپارچه است. درکنار آن، ظرفیت بلاکچین و رمزارزها می‌تواند بستری مناسب برای ایجاد یکپارچگی و تبادل امن اطلاعات باشد.
درشبکه بلاکچین برخلاف بانکداری سنتی،داده‌ها متمرکز نیستند،شفافیت و امنیت ذاتی وجود داردو دسترسی ایجادکنندگان سرویس گسترده‌تر است.
بنابراین یکی از مسیرهای قابل اتکا برای تحقق بانکداری بازواقعی، حرکت مرحله‌ای صنعت پرداخت به سمت زیرساخت‌های مبتنی بر بلاکچین و رمزریال است.
چابک آنلاین : از نظر شما بانک ها اکنون به جای داشتن نگاه رقابتی به فین تک ها، وارد مرحله همکاری با آنها شده اند یا هنوز نگاه غالبشان کنترل گرایانه است؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو: هنوز نگاه غالب بانک ها بیشتر مالکیتی و کنترلی است.
دربسیاری از مذاکره ها، بانک خواستار مالکیت صددرصدی فین تک یا سرویس مورد همکاری است تا کنترل کامل داشته باشد.
همین موضوع باعث شده تا بخش قابل‌توجهی ازنوآوری ها فرصت رشد پیدا نکند.
ازسوی دیگر،فناوری هایی مانند بلاک چین، ذاتاً قدرت را از انحصار خارج می‌کنند و طبیعی است که بانک ها با آن با احتیاط برخورد می‌کنند.
چابک آنلاین: از نظر شما زیرساخت ارتباطی بین PSPها، شاپرک و بانک ها از پایداری و سرعت کافی برخوردار هستند؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو: از نظر پایداری، شبکه در وضعیت قابل قبولی قرار دارد، اما از نظر به روزرسانی، امنیت و پشتیبانی از فناوری‌های جدید عقب است.
محدودیت های درآمدی نیز باعث شده تا سرمایه‌گذاری لازم برای ارتقاء لایه فنی انجام نشود.
درمقایسه با کشورهایی که توانسته‌اند پرداخت‌های بلاک‌چینی، میکروتراکنش‌ها و ارزهای دیجیتال را عملیاتی کنند، شبکه ما هنوز ظرفیت لازم را کسب نکرده است.
چابک آنلاین: با توجه به اینکه هوش مصنوعی در بازار پرداخت ایران چندان جا نیافتاده آیا ممکن است که در یک افق کوتاه مدت یک تا دو سال آینده، هوش مصنوعی وارد پرداخت های ما شود ؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو: هوش مصنوعی می تواند تمام زنجیره صنعت پرداخت را متحول کند؛ از تحلیل رفتار تراکنشی و شناسایی تقلب گرفته تا مدیریت هوشمند ریسک و ارتقای تجربه مشتری.
ورود آن می‌تواند سرعت فرآیندها را چندین برابر افزایش دهد و هزینه عملیات را کاهش دهد.
با این حال صنعت پرداخت ایران هنوز گام جدی برای پیاده‌سازی عملیاتی AI برنداشته، اما اگر سیاست‌گذاران مسیر را شفاف تر کنند، ظرف دو سال می‌توان شاهد تغییرات محسوسی بود.
چابک آنلاین:با توجه به توضیحات خوب شما،اگر زیرساخت‌ها امروز ارتقا پیدا نکنند باید منتظر چه پیامدی باشیم؟
حسین بهادر بیگی، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت فناوری و اطلاعات ناواکو: نکته مهم این است که صنعت پرداخت ایران باید خود را برای اتصال رسمی و ساختاریافته به بلاک‌چین‌های جهانی آماده کند.
آینده بانکداری و خدمات مالی بر پایه تبادلات هوشمند، دارایی‌های دیجیتال، هویت دیجیتال و میکروتراکنش‌های برخط خواهد بود.
اگر زیرساخت‌ها امروز ارتقا پیدا نکنند، فردا فاصله ما با بازیگران جهانی بسیار بیشتر خواهد شد.
صنعت پرداخت الکترونیک کشور نیاز دارد از همین امروز نقشه راه مهاجرت به این بستر را تعریف کند و مرحله به مرحله حرکت کند.
