اختصاصی چابک آنلاین؛
هوش مصنوعی در ایران به یک خدمت تزئینی تبدیل شده است
هوش مصنوعی در جهان به نقطهای رسیده که نه تنها نحوه کار کردن وتصمیمگیری را دگرگون کرده، بلکه به معیاری برای سنجش قدرت اقتصادی کشورها نیز تبدیل شده است.
چابک آنلاین، حدیث اسماعیل زاده، هوش مصنوعی امروزه نه یک فناوری لوکس،بلکه زیرساخت تعیین کننده در اقتصاد، سیاست و زندگی روزمره کشورهاست.
سرعت تحول جهانی به حدی رسیده که هر بازیگری که درتصمیمگیری، سرمایهگذاری یا تدوین راهبرد تأخیر کند، عملاً از چرخه رقابت حذف می شود.
حال این پرسش اساسی مطرح می شود که چگونه میتوان بدون عقبماندن از سرعت جهانی، مسیر بومیشدهای برای توسعه هوش مصنوعی در کشور ترسیم کرد.
مسیری که هم با نیازهای واقعی کشور سازگار باشد و هم قابلیت رقابت در بازارهای بینالمللی را داشته باشد.
برای بررسی ابعاد این تحول و چالش های پیشرو، گفتوگویی با " محمدمهدی امیرفروغی"، مدرس و کارشناس ارشد هوش مصنوعی صورت گرفته که از نظرمی گذرد.
چابکآنلاین: میزان ضریب نفوذ هوش مصنوعی در کشور مشخص نیست،آیا آمار و یا داده قابل استنباطی وجود دارد که بخواهد ضریب نفوذ هوش مصنوعی در اکوسیستم اقتصاد کشور نشان دهد؟
"محمدمهدی امیرفروغی"، مدرس و کارشناس ارشد هوش مصنوعی: ما مرکز آمارمان در حقیقت در این حوزه داده کاملی ندارد و دلیلش هم این است که ما از پایه در حوزه هوش مصنوعی یک مشکل اساسی داریم.
هیچکدام از شرکت ها داده های آماری خودشان را در اختیار متولیان قرار نمی دهند.
برای برآورد این موضوع نیاز داریم که ابتدا یک سازوکار مشخص در حوزه داده تعریف کنیم.
اگر بخواهیم ضریب نفوذ هوش مصنوعی را بالا ببریم، باید اول از همه ،روی حوزه زیرساخت یک سرمایه گذاری واقعی با خروجی اقتصادی تجمیع شده داشته باشیم، باید با یک مدل کوچک اما در سطح ملی شروع کنیم.
مدیرانمان را به جای کارکنان، با موضوع AI مرتبط کنیم، کاری کنیم که مدیران ابتدا با AI آشنا شوند و آن را صرفاً یک چت بات برای مشورت نبینند، بلکه مدل ها را بشناسند.
ساده تر اینکه باید یک پله عقب تر برویم و درباره استانداردهای اولیه هوش مصنوعی صحبت کنیم که بخش اصلی آن داده ها است.
ما باید یک API ساده برای تراکنش های کوچک داشته باشیم که بتوان از آن ده ها کاربرد هوشمند استخراج کرد یا یک کتابخانه API بسازیم، سپس یک کتابخانه AI و بعد یک کتابخانه دادهای که سازمانها بتوانند بهراحتی از آن استفاده کنند، نه اینکه یک نفر داده را داشته باشد و دیگران گرفتار بمانند که چطور استفاده کنند.
متأسفانه هوش مصنوعی در ایران درست تعریف نشده و حتی بخش اعظم هوش مصنوعی برای مدیران اشتباه تعریف شده است.
آنها BI یا همان Business Intelligence و هوش تجاری را بهجای هوش مصنوعی می بینند.
برخی نیزفلسفه های کوچکی مثل سئو، محتوا یا اتوماسیون ساده را هوش مصنوعی تلقی میکنند.
نزدیک به ۷۰ درصد تقاضاهایی که به اسم AI مطرح می شود، در واقع اصلاً AI نمیخواهند.
چابکآنلاین: شما چه چیزی را هوش مصنوعی میدانید؟
محمدمهدی امیرفروغی، مدرس و کارشناس ارشد هوش مصنوعی:به عنوان کسی که هوش مصنوعی خوانده و آن را تدریس میکند، هوش مصنوعی ابزاری است که مثل ما فکر کند.
هوش مصنوعی ماشینی است که بتواند خطاهای پنهان را که ما به آنها توجه نمیکنیم ببیند، شاید بتواند علتها را تحلیل و کشف کند و قبل از وقوع، هشدار دهد یا آینده پژوهی انجام دهد.
ابزاری است که تصمیمگیری را از حدس و تجربه شخصی به یک پیشبینی مبتنی بر داده منتقل میکند.
از نظر من AI یک تکنولوژی نیست بلکه یک جایگزین مطمئن برای حدس زدن است.
ولی AI به دلیل اینکه از دیتا استفاده میکند و الگوریتم پشت آن است، میتواند بگوید چه رخ میدهد، چرا رخ میدهد و اگر ادامه بدهیم آینده چگونه خواهد بود.
با توجه به دادهای که داریم، اگر بخواهم عمیقتر صحبت کنم، سه ستون اصلی برای AI وجود دارد:
۱. ناهنجاری
۲. کشف علت ریشه ای، اینکه مشکل از کجاست و چرا پیش آمده
۳. پیشبینی آینده بدون سوگیری و تصمیم سازی قبل از وقوع بحران، اینکه شوکه و غافلگیر نشویم.
سازمان هایی که باحوادث غیرمترقبه سروکار دارند،وقتی اتفاقی میافتد میگویند شوکه شدیم یا جا خوردیم در حالی که باید ابزاری داشته باشند که از قبل AI جلوی شوک را بگیرد.
یعنی هیچ چیز پنهان نماند و سیستم بتواند به همه چیز نفوذ داشته باشد.
چابک آنلاین: گردش مالی هوش مصنوعی در کشور حدود ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ میلیارد تومان است که عدد بسیار ناچیزی در اقتصاد است. چرا کسب وکارها با وجود اثرات مثبت، از AI استفاده نمیکنند؟
محمدمهدی امیرفروغی، مدرس و کارشناس ارشد هوش مصنوعی: علت تکنیکی ندارد زیرا علت آن مدیریت فرهنگی و ساختاری است.
درست است که در زیرساخت و الگوریتم چالش هایی داریم و قصه دردناک است، اما مشکل اصلی تفسیر غلط مدیران از AI است.
هیچ مسیر پایداری برای پیاده سازی آن وجود ندارد.
مدیران یا AI را چت جی پی تی میبینند یا از آن می ترسند که جای آن ها را بگیرد یا اشتباهاتشان را عیان کند.
هوش مصنوعی در ایران به تزئین تبدیل شده است.
سازمان های ما بیگ دیتای عظیم و پراکنده دارند که نه استاندارد دارند، نه API، و داده ها گاهی متناقض اند و قابل اعتماد نیستند.
حالا اگر AI هم اضافه شود تصور کنید چه سردرگمی ایجاد می شود.
مدیران میانی بهشدت احساس تهدید میکنند و تصور میکنند اگر AI بیاید بیکار می شوند.
برای مدیران میانی هرچه اوضاع مبهمتر باشد بهتر است.
بازار کار در حوزه AI نیز یک سوءتفاهم است.
برخی از افرادی که ادعای AI دارند در واقع سئوکار، محتواکار، گزارشساز یا نرم افزارنویس هستند و AI را به درستی نمی شناسند.
شاید ۳۰ درصد واقعاً به صورت علاقه یا تحصیل تخصصی وارد شده اند.
مشکل دیگر این است که مدل اقتصادی یا بیزینس پلن مشخصی در این زمینه وجود ندارد.
پروژههای AI ظاهراً پرهزینه و کم سود به نظر می رسند، در حالی که در بلندمدت چنین نیست.
ما متأسفانه فقط برای چیزهایی که به چشم دیده می شود هزینه میکنیم، در حالی که دنیا در مسیر برعکس حرکت میکند.
دلیل اعظم این است که با مجموعه ای از افراد سر و کار داریم که میخواهند در مدت کوتاه به گنج برسند؛ در حالی که شرکت های جهانی سال ها سرمایه گذاری میکنند و تازه بعد از سال ها نتیجه میگیرند.
چابک آنلاین : با توجه به تعدد نهادها، فعالان دچار سردرگمی شده اند. آیا ما نهاد ناظر جدی نداریم؟
محمدمهدی امیرفروغی، مدرس و کارشناس ارشد هوش مصنوعی: من اسمش را میگذارم پراکندگی قدرت .
شش تا نهاد ادعا میکنند در ایران مسئول AI هستند و همه هم مدیرکل اند، ولی خروجی چیست؟
همه سازمان ها نگران اند اگر داده را بدهند نشت کند یا رقیب استفاده کند در حالی که AI از ترکیب داده ها شکل میگیرد.
وقتی بازیگران متعدد می شوند، هر کدام بخشنامه و خط مشی خود را می دهند.
بخش خصوصی نمیداند چکار کند و برای گرفتن یک API ساده باید از چند نهاد مجوز بگیرد.
چابک آنلاین:گفته میشود که بدنه بانکی در مقابل تکنولوژیهایی مثل AI مقاومت دارد. این مقاومت ناشی از تفکر سنتی است یا دلایل دیگری دارد؟
محمدمهدی امیرفروغی، مدرس و کارشناس ارشد هوش مصنوعی: هر چیزی که غیرقابل کنترل، غیرقابل پیش بینی و غیرقابل دستور دادن باشد را نظام بانکی پس می زند.
بانکها از هوش مصنوعی نمی ترسند، بلکه از مهار هوش مصنوعی می ترسند.
ریسکگریزی نیز بالاست چون کوچک ترین خطا جریمه و اعتبار را از بین می برد.
در AI خروجی همیشه صفر و یک نیست بلکه ممکن است خروجی های میانی بدهد.
شفافیت در AI بالا است اما در بانک ها شفافیت عددی تهدید محسوب می شود.
نخستین کاری که AI میکند این است که گلوگاه ها و نقاط حساس را به وضوح نشان میدهد. به همین خاطر مدیران میانی بیشتر از مدیران رده بالا مقاومت میکنند.
داده های بانکی نیز غیرمتمرکز و بدون استاندارد یکپارچه هستند و APIها کامل نیستند و همه این ها خروجی را خراب میکند.
چابک آنلاین: به نظر شما هوش مصنوعی در کدام صنایع پیشرو بوده است؟
محمدمهدی امیرفروغی، مدرس و کارشناس ارشد هوش مصنوعی: من فکر میکنم در بخش خرده فروشی و فروش آنلاین مثل دیجیکالا و اسنپ، هوش مصنوعی بی نهایت کمک کرده است.
ساده تر اینکه در حمل و نقل و لجستیک عملکرد بسیار خوبی داشته است.
تاکسی های اینترنتی در محاسبه ترافیک، پیش بینی عرضه و تقاضا، پیدا کردن مسیر بهتر، تخصیص راننده و قیمتگذاری پویا از AI استفاده میکنند.
مدلهای ماشین لرنینگ در این حوزه ها کاملاً فعال اند.
در بازار تبلیغات و Ads هم فعالیت زیادی انجام می شود و شرکت های خوبی داریم.
چابکآنلاین: وضعیت کشورهای حوزه خلیجفارس در زمینه هوش مصنوعی چگونه است؟
محمدمهدی امیرفروغی، مدرس و کارشناس ارشد هوش مصنوعی: وضعیت کشورهای حوزه خلیج فارس عالی است.
وزارتخانه های هوش مصنوعی دارند؛ عربستان، امارات، قطر.
در حال رسیدن به بلوغی هستند که آینده می توانند تصمیمگیر باشند.
شرکت NVDA در امارات سرمایهگذاری عظیمی کرده است.
ما سالها باید تلاش کنیم تا بتوانیم چنین اعتمادی ایجاد کنیم که شرکتی در آن سطح صدها میلیارد دلار سرمایهگذاری کند.
چابک آنلاین: با داغ شدن بازار هوش مصنوعی، جابجایی نیروی انسانی هم افزایش مییابد. آیا این ریسک را در ایران میبینید؟
امیرفروغی محمدمهدی امیرفروغی، مدرس و کارشناس ارشد هوش مصنوعی: من در تقریباً همه صنایع این موضوع را میبینم اما در دیتا ساینس به مراتب بیشتر.
دلیل اصلی این است که برخی از فارغ التحصیل های حوزه فناوری اطلاعات در ایران نمی مانندو حتی برخی، قبل از فارغ التحصیلی درباره کشور و مسیر مهاجرت به نتیجه رسیده اند.
