چالش‌های بیمه‌های زندگی در ایران در مقایسه با بازارهای جهانی

این یادداشت با بررسی داده های ثانویه و مرور اسناد رسمی و مطالعات بین‌المللی، چند مشکل اصلی (تقریبا اولویت دار) بیمه‌های زندگی در ایران را شناسایی و تحلیل کرده و راهکارهایی برای نزدیک شدن به سطح استاندارد های جهانی پیشنهاد می‌دهد.

بیمه‌های زندگی یکی از ستون‌های اصلی نظام‌های مالی مدرن کشورها محسوب می‌شوند که علاوه بر مدیریت ریسک مرگ و حیات، نقش مهمی در پس‌انداز،سرمایه‌گذاری و تأمین امنیت مالی خانوارها ایفا می‌کند. 

درسطح جهانی، این صنعت در دهه اخیر دستخوش تحولاتی بنیادین بوده است؛ از یک‌سو فشار محیط کلان اقتصادی (نرخ بهره پایین، تورم، تحولات جمعیتی) و از سوی دیگر ظهور فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، کلان‌داده و اینشورتک، مدل‌های سنتی را بجد به چالش کشیده است. 

ناگفته نماندکه در ایران نیز بیمه‌های زندگی از دهه ۱۳۸۰ به بعد رشد قابل توجهی داشته‌اند، اما طبق بررسی انجام شده وتحلیل‌ بخش غالب خبرگان نشان می‌دهد که این بازار همچنان با چالش‌های ساختاری و عملکردی مهمی مواجه است.

مشکلات عمده  بیمه‌های زندگی در ایران 

ضعف نفوذ بازار وآگاهی عمومی

دربسیاری از کشورها، بیمه‌های زندگی سهم بالایی از پرتفوی صنعت بیمه (گاها تا60درصد)  را به خود اختصاص می‌دهند، در حالی که در ایران ضریب نفوذ این رشته در بازه ده سال گذشته همچنان درلبه کمتر از 15درصد قرار گرفته است. 

علت اصلی، عمدتا کارکرد نه چندان متنوع محصولات، اثرات منفی تورم بر اندوخته ها، ساختار های دیوان سالار بیمه گران در زمان خدمات پس ازفروش و ایفای تعهدات و نهایتا آگاهی کم عمومی و احیانا نگاه کوتاه‌مدت خانوارها به ابزارهای مالی است.

مدل‌های کسب ‌وکار سنتی و کندی درتحول دیجیتال

دربازار جهانی، بیمه‌گران با بهره‌گیری از اینشورتک و هوش مصنوعی، فرآیندهایی نظیرصدور، ارزیابی ریسک، رسیدگی به خسارت و تعامل با مشتری را بازطراحی کرده‌اند. 

هرچند که درایران، ساختارهای  کاغذ بنیاد غالب است و تحول دیجیتال هنوز در مرحله ابتدایی قرار دارد.

چالش‌های اقتصادی و بی‌ثباتی کلان

نوسانات شدید نرخ بهره، تورم بالا و افت قدرت خرید، از مهم‌ترین عوامل کاهش تقاضای بیمه عمر در ایران هستند. درحالیکه در کشورهای توسعه‌یافته کاهش نرخ بهره، بیمه‌گران را به سمت نوآوری در محصولات و سرمایه‌گذاری در دارایی‌های متنوع سوق داده، در ایران تورم و کاهش درآمد واقعی خانوارها باعث شده، بیمه‌های زندگی در اولویت مالی افراد قرار نگیرند.

 ضعف در نوآوری محصول و بازاریابی مشتری ‌محور

درسطح جهانی، محصولات جدید نظیر بیمه‌های تعبیه ‌شده، بیمه‌های سلامت‌محور وقراردادهای متصل به واحد   جایگاه ویژه‌ای یافته‌اند.

درمقابل، بازار ایران عمدتاً به چند محصول سنتی محدود شده و نوآوری محصولی وشخصی‌سازی بر مبنای داده مشتری بسیار ضعیف است.

 حاکمیت شرکتی و مدیریت ریسک ناکافی

شرکت‌های بیمه ای در بازارهای بین‌المللی با استفاده از مدل‌های پیشرفته مدیریت ریسک و انطباق با استانداردهایی مانند Solvency II یا IFRS17 توانسته‌اند ثبات مالی خود را تقویت کنند. 

اما در ایران، ضعف شفافیت مالی محصولات، وابستگی به سرمایه‌گذاری‌های غیرمولد و نبود چارچوب‌های دقیق مدیریت دارایی-بدهی (ALM) از موانع اصلی توسعه پایدار است.

نتیجه‌گیری

بیمه‌های زندگی در ایران نسبت به بازار جهانی با پنج مشکل اساسی روبه‌رو هستند: ضریب نفوذ پایین، کندی در دیجیتالی ‌شدن، فشارهای کلان اقتصادی، ضعف نوآوری محصول و ناتوانی در مدیریت ریسک. 

برای عبور از این وضعیت، لازم است سیاست‌گذاران و مدیران صنعت بیمه ایران راهبردهایی چون: توسعه فرهنگ بیمه‌ای، سرمایه‌گذاری در اینشورتک و هوش مصنوعی، طراحی محصولات متناسب با نیاز نسل جوان، و پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی مدیریت ریسک را در اولویت قرار دهند.

کارشناس بیمه