اختصاصی چابک آنلاین؛
نتایج مهم رتبهبندی برای صنعت لیزینگ چیست؟
درجهان پرتحول امروز که اعتماد و شفافیت به سرمایهای کمیاب اما حیاتی بدل شده، «رتبهبندی» همچون چراغ راهنمایی است که کیفیت، توان و اعتبار سازمانها را روشن میکند.
رتبهبندی در سادهترین تعریف، فرایندی نظاممند برای سنجش جایگاه یک شرکت یا مؤسسه بر اساس مجموعهای از شاخصهای مالی و کیفی است؛ ابزاری که تلاش میکند تصویرواقعیتری ازسلامت و توانایی یک سازمان ارائه دهد.
خاستگاه رتبهبندی را میتوان در نظامهای اولیه اعتبارسنجی جستوجو کرد؛ جایی که بانکها و مؤسسات مالی برای ارزیابی خطر نکول و تحلیل توان بازپرداخت بدهی، معیارهایی تدوین کردند.
به مرور، این مفهوم از حوزهی مالی فراتر رفت و وارد عرصههای گوناگون از جمله فعالیتهای پیمانکاری، مشاوره، خدمات، و حتی صنعت لیزینگ هم شد.
ضرورت اجرای رتبهبندی را میتوان در چند محور اساسی خلاصه کرد:
نخست،اعتبارسازی است؛ رتبهبندی باعث میشود تا سازمانها در بازار رقابتی جایگاهی روشن و قابلسنجش داشته باشند.
دوم،کاهش عدم قطعیت در تصمیمگیری است؛ سرمایهگذاران، مشتریان، بانکها و نهادهای حاکمیتی با اتکا به رتبهبندی میتوانند تصمیمهایی دقیقتر و کمریسکتر اتخاذ کنند.
سوم، ایجاد نظم و شفافیت سازمانی است؛ چراکه شرکتها برای دستیابی به رتبه بهتر، ناگزیر به بهبود ساختار مالی، ارتقای سیستمهای مدیریتی و افزایش کیفیت عملیات میشوند.
البته رتبهبندی خالی از چالش هم نیست.
گاهی تمرکز بیش ازحد بر شاخصهای عددی میتواند باعث غفلت از عمق عملیات واقعی شرکت ها شود.
فرایند رتبهبندی نیز ممکن است برای برخی بنگاهها پرهزینه یا پیچیده باشد.
با این حال، در مجموع مزایای آن، از قابلیت مقایسه گرفته تا افزایش اعتماد، چنان پررنگ است که امروز رتبهبندی به یکی از پایههای تصمیمسازی در جهان تبدیل شده است.
انواع رتبهبندی و الگوهای رایج در جهان و ایران
رتبهبندیها بسته به هدف و ماهیت سازمانها به چند دسته عمده تقسیم میشوند.
یکی از شناختهشدهترین آنها،رتبهبندی اعتباری است که میزان ریسک، قدرت بازپرداخت بدهی و توان مالی شرکتها را ارزیابی میکند.
نوع دیگر،رتبهبندی صلاحیت یا گرید است که معمولاً برای شرکتهای پیمانکاری، مشاورهای و فنی بهکار میرود. همچنین رتبهبندی عملیاتی و مدیریتی نیز وجود دارد که عملکرد، کیفیت مدیریت، استانداردها و توان اجرای پروژهها را میسنجد.
درسطح جهانی،الگوهای رتبهبندی عمدتاً بر پایه مدلهای اعتباری توسعه یافتهاند.
شرکتهای معتبر بینالمللی با ترکیب تحلیلهای آماری، مالی و کیفی، رتبههایی ارزیابی میکنند که برای بانکها، سرمایهگذاران و دولتها معیار تصمیمگیری محسوب میشود.
درایران، ساختار رتبهبندی بیشتر به دو شاخهی اصلی تقسیم شده است:
رتبهبندی گرید برای شرکتهایی که قصد مشارکت در مناقصات یا پروژههای دولتی دارند.
رتبهبندی اعتباری که با رویکرد سنجش ریسک مالی و رفتار اعتباری شرکتها انجام میشود.
بنابراین کشور ما مجموعهای از الگوهای محلی و بینالمللی را در طراحی نظامهای رتبهبندی بهکار میگیرد.
هرچند که توسعه یک مدل جامع و واحد که همه بخشهای اقتصادی را پوشش دهد، همچنان از نیازهای مهم محسوب میشود.
مدلهای علمی رتبهبندی
مدلهای رتبهبندی را میتوان در چند دسته علمی بررسی کرد:
مدلهای کمی بر پایه نسبتهای مالی
این مدلها از اطلاعات ترازنامه، صورت سود و زیان و جریان نقدی استفاده میکنند.
نسبتهایی مانند بدهی به دارایی، توان پوشش بدهی، نقدینگی، بازده دارایی و ساختار سرمایه از مهمترین معیارهای این دسته هستند.
مزیت این مدلها، شفافیت و قابلیت تکرارپذیری آنهاست.
مدلهای ترکیبی (کمی – کیفی)
دراین روش، علاوه بر دادههای مالی،عواملی مانند کیفیت مدیریت، ساختار اداره شرکت، تجربه اجرایی،تنوع بازار، برنامهریزی استراتژیک وحتی ریسک محیطی نیز لحاظ میشود.
این مدلها تصویر واقعگرایانهتری از شرکت ارائه میدهند و به همین دلیل،دربسیاری از نظامهای رتبهبندی معتبر مورد استفادهاند.
مدلهای مبتنی بر رفتار و سوابق اعتباری
دراین دسته، سابقه تعهدات شرکت، میزان خوشحسابی، رفتار در شرایط بحران، سابقه نکول یا تأخیرو الگوی مدیریت ریسک بررسی میشود.
این مدلها معمولاً برای شرکتهای فعال در حوزه مالی و اعتباری اهمیت بیشتری دارند.
مدلهای بازارمحور
این روشها ازاطلاعات بازارمانند قیمت اوراق بدهی، تغییرات ارزش سهام، حجم معاملات، نرخ بازدهی و قراردادهای مالی برای ارزیابی ریسک استفاده میکنند.
مزیت این مدلها انعکاس سریع شرایط واقعی بازار است.
شاخصهای کلیدی در رتبهبندی شرکتها
رتبهبندی شرکتها بدون شناسایی شاخصهای کلیدی امکانپذیر نیست.
برخی از مهمترین این شاخصها شامل مواردی چون ساختار سرمایه و نسبت بدهی،توان پوشش بهره و تعهدات مالی
نقدینگی و قدرت تأمین مالی کوتاهمدت،پایداری سودآوری و کیفیت درآمد،توان مدیریت ریسک،کارایی عملیاتی و بهرهوری،کیفیت مدیریت و حاکمیت شرکتی،سابقه تعهدات، رفتار اعتباری و میزان نکول می شوند.
این شاخصها بسته به نوع فعالیت شرکت ها میتوانند تغییر کنند، اما در همهی صنایع نقشی تعیینکننده دارند.
رتبهبندی درصنعت لیزینگ
صنعت لیزینگ بهواسطه ماهیت مالی و اعتباری خود، از جمله حوزههایی است که رتبهبندی در آن بسیار اثرگذار است.
درسطح جهانی، شرکتهای لیزینگ عمدتاً با الگوهای اعتباری مورد ارزیابی قرار میگیرند.
معیارهایی نظیرمیزان معوقات،کیفیت پرتفوی لیزینگ، نرخ بازده عملیاتی، مدیریت ریسک، تنوع داراییهای لیزینگ، ورشد فعالیت، مهمترین پایههای رتبهبندی در این صنعت به شمار میرود.
مؤسسات تحلیلی جهانی مانند Solifi هر سال گزارشهایی جامع درباره وضعیت بازار لیزینگ منتشر میکنند.
این گزارشها اگرچه مستقیماً رتبهبندی اعتباری ارائه نمیدهند، اما تصویری دقیق ازعملکرد، اندازه بازار و قوت و ضعف شرکتهای لیزینگ جهان به دست میدهند و مبنایی برای ارزیابیهای تخصصیتر محسوب میشوند.
وضعیت رتبهبندی لیزینگ در ایران و پیشنهاد مدل های مناسب
درایران، موضوع رتبهبندی شرکتهای لیزینگ درسالهای اخیر مطرح شده و برخی نهادها گامهایی اولیه برای تدوین معیارهای ارزیابی برداشتهاند.
با این حال، هنوز نظام یکپارچه و رسمی برای رتبهبندی اعتباری و عملیاتی شرکتهای لیزینگ وجود ندارد و این بخش میتواند از الگوهای جهانی و تجربیات مؤسسات معتبر بهرهمند شود.
پیشنهاد برای متولی اجرا و مدل نظارتی
مناسبترین ساختار برای رتبهبندی لیزینگها، همکاری میان سه نهاد است:
انجمن ملی لیزینگ برای تدوین استانداردها.
شرکتهای رتبهبندی اعتباری برای اجرا.
نهاد ناظر مالی برای کنترل و تأیید فرایند.
شاخصهای پیشنهادی رتبهبندی لیزینگها
• نسبت معوقات (NPL) و روند آن
• کیفیت پرتفوی لیزینگ و تنوع داراییها
• توان نقدینگی و مدیریت جریان نقد
• قدرت مدیریت ریسک اعتباری
• ساختار مالی، نسبت بدهی و توان پوشش تعهدات
• کیفیت حاکمیت شرکتی
• سودآوری پایدار و بازدهی عملیات
استفاده از دادههای کدال برای رتبهبندی
شرکتهای لیزینگ بورسی اطلاعات مالی کاملی در کدال منتشر میکنند.
با استخراج نسبتهای مالی، تحلیل سودآوری، بررسی بدهیها و ارزیابی کیفیت داراییها میتوان مدل رتبهبندی کمّی یا ترکیبی طراحی کرد.
این کارامکان مقایسه شفاف، علمی و قابل اتکای لیزینگها را فراهم میکند و میتواند به ارتقای سلامت بازار و تقویت اعتماد سرمایهگذاران کمک کند.
علی شاکری، مدیرعامل شرکت واسپاری آرمان اقتصاد
