نفس شهر در گرو حذف خودروهای فرسوده
آلودگی هوا دیگر تنها یک هشدار نیست بلکه به تهدیدی روزمره برای سلامت مردم تبدیل شده است، در حالیکه کودکان، سالمندان و حتی جوانان از پیامدهای آن رنج میبرند، دولت چهاردهم با تمرکز بر اسقاط خودروهای فرسوده، ارتقای کیفیت سوخت و برقیسازی ناوگان، تلاش دارد روند کاهش آلایندهها را شتاب دهد، هرچند انباشت تکالیف اجرا نشده سالهای گذشته همچنان چالش اصلی باقی مانده است.
به گزارش چابک آنلاین، آلودگی هوا دیگر تنها یک واژه علمی یا خبری نیست بلکه نفسهای ما را نشانه گرفته است، هر بار که هوای آلوده را به ریهها میکشیم، گویی غباری سنگین بر قلب و جانمان مینشیند، آلودگی هوا قصه تلخی است که هر روز در خیابانها و پشت پنجرههای خانههایمان روایت میشود، نفس کشیدن، این سادهترین و طبیعیترین عمل انسانی، در بسیاری از شهرها به کاری دشوار و پرخطر بدل شده، ذرات معلق، دود خودروها، کارخانهها و سوختهای فسیلی، هوایی را که باید مایه زندگی باشد، به تهدیدی خاموش برای سلامت انسانها تبدیل کردهاند.
کودکان، با ریههای کوچک و حساسشان، نخستین قربانیان این بحران هستند، سرفههای مداوم، آسم و آلرژی، آینده آنان را در سایهای از نگرانی فرو میبرد، سالمندان نیز با بدنهای آسیبپذیرتر، بیش از دیگران در معرض بیماریهای قلبی و ریوی قرار میگیرند، حتی جوانان پرانرژی که باید با شادابی در مسیر زندگی گام بردارند، از خستگی، سردرد و کاهش تمرکز ناشی از هوای آلوده رنج میبرند.
آلودگی هوا تنها جسم را نمیآزارد، روح و روانمان را نیز تحت فشار قرار میدهد، وقتی آسمان خاکستری میشود و خورشید پشت پردهای از دود پنهان میماند، امید و نشاط نیز رنگ میبازد، احساس خفگی، اضطراب و بیحوصلگی، بخشی از زندگی روزمره مردمان شهرهای آلوده شده است.
اما در دل این تاریکی، حقیقتی روشن وجود دارد، اینکه هوای پاک حق مسلم همه انسانهاست، هیچ کسی نباید برای نفس کشیدن هزینه سلامتی خود را بپردازد، هر گام کوچک، از کاهش مصرف سوختهای فسیلی تا گسترش فضای سبز، میتواند پنجرهای تازه به سوی آیندهای روشنتر بگشاید، چون بدون هوای پاک، هیچ رویایی برای فردا دوام نخواهد داشت.
سازمان حفاظت محیط زیست در گزارشی تحلیلی کیفیت هوای تهران و دلایل افزایش آلودگی آنرا تشریح کرد؛ در این گزارش آمده آلودگی هوای کلانشهر تهران در بازه زمانی ۱ تا ۶ آذر ۱۴۰۴ یکی از قابل توجه ترین دوره های آلودگی در سال های اخیر محسوب می شود، میانگین ۲۴ ساعته غلظت pm ۲.۵ در سوم آذر به ۱۰۷ میکروگرم بر مترمکعب رسیده است، رقمی که حدود ۱۰ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت است.
داده های سالانه نیز نشان می دهد غلظت pm ۲.۵ از ابتدای سال تا ۵ آذر ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۳ حدود ۱۳ درصد افزایش داشته است، مناطق ۱۸، ۲۲ ، باقرشهر، آزادگان و شهرری بیشترین افزایش را تجربه کرده اند که همگی در امتداد نقاط داغ آلایندگی خارج شهری و مسیر باد غالب قرار دارند.
الگوهای مکانی بیانگر آن است که آلودگی با غلظت بالا در غرب و جنوب غرب تهران متمرکز بوده و تحت تأثیر الگوی باد غالب، به سمت مرکز و جنوب شهر گسترش یافته است. از سوی دیگر، تصاویر ماهواره ای بلندمدت نیز وجود نقاط داغ پایدار آلایندگی خارج از محدوده شهر تهران، به ویژه در جنوب غرب، را تأیید می کند، این نقاط عمدتاً شامل فعالیت هایی نظیر صنایع کوچک، واحدهای بازیافت ضایعات، لاستیک سوزی و سوزاندن پسماند هستند، با توجه به جهت باد غالب، آلودگی ناشی از این فعالیت ها وارد تهران شده و در فرایند اخیر آلودگی نقش مؤثری داشته اند.
نتایج آنالیز ترکیب شیمیایی pm ۲.۵ ( بر اساس اندازه گیری در ایستگاه های مختلف) نشاندهنده سهم قابل توجه کربن سیاه یا دوده صنعتی (EC ) و کربن آلی (OC ) است، موضوعی که نقش مستقیم ناوگان دیزلی فرسوده، سوزاندن ضایعات و فرآیندهای احتراقی را برجسته می کند، سهم نیترات در برخی مناطق به بیش از ۲۵ درصد رسیده که گویای انتشار بالای اکسیدهای نیتروژن و تشکیل ذرات ثانویه است، داده های مربوط به گوگرد دی اکسید نیز نشاندهنده استفاده از سوخت با محتوای گوگرد بالا در برخی واحدهای ثابت و نیروگاه های پیرامونی شهر است.
جمع بندی داده های پایش زمینی و ماهواره ای تهران نشان می دهد اگرچه روند غالب آلودگی هوا در کلانشهر تهران تحت تأثیر منابع متحرک و ناوگان حمل ونقل قرار دارد، با این حال عوامل تشدید کننده مانند وقوع وارونگی دما و فقدان بارش، وجود نقاط داغ آلاینده در خارج از محدوده شهر تهران از جمله شهرک های صنعتی، محل های پسماندسوزی و سایر منابع مشابه، تردد ناوگان دیزلی فرسوده، مصرف سوخت غیراستاندارد و با محتوای گوگرد بالا در نیروگاه ها هوا را در شرایط بسیار بد آلودگی قرار داده است.
در همین ارتباط و براساس اعلام محسن فرهادی رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از نتایج بررسیهای وزارت بهداشت، سال گذشته حدود ۱۷ میلیارد دلار خسارت از محل آلودگی هوا به کشور وارد شده که اگر با دلار ۸۲ هزار تومانی محاسبه کنیم، این میزان خسارت حدود هزار و ۳۹۴ هزار میلیارد تومان شامل تعطیلیها تا مرگ انسانها و از کار افتادگی می شود.
اسقاط خودروهای فرسوده مهمترین اولویت دولت چهاردهم
احمد طاهری رئیس مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیطزیست ایرنا گفت: بر اساس آخرین سیاهه انتشار، سهم منابع متحرک و ساکن در آلودگی هوا با در نظر گرفتن شرایط شهری که بررسی میشود متفاوت است بنابراین نمیتوان برای همه شهرها نسخهای واحد تجویز کرد، در کلانشهرهایی مانند تهران و مشهد، منابع متحرک سهم بیشتری دارند، در حالی که در شهرهایی مانند اصفهان و اراک سهم منابع ساکن افزایش مییابد، به همین دلیل در دولت چهاردهم تصمیم گرفته شد کارگروههای ملی آلودگی هوا بهصورت کلی برگزار نشوند، بلکه با محوریت کلانشهرها تشکیل و برای هر کلانشهر مصوبات اختصاصی تصویب شود، البته موضوعات ملی همچون ارتقای کیفیت سوخت، معاینه فنی و اسقاط خودروها نیز بهطور جدی دنبال می شود.
وی افزود: با توجه به سهم بالای خودروهای فرسوده در آلودگی هوا، اسقاط آنها بهعنوان یکی از مهمترین اولویتهای دولت چهاردهم در دستور کار قرار گرفت، این رویکرد موجب شد طی یک سال و نیم گذشته پیشرفت قابل توجهی در روند اسقاط خودروها به دست آید، بر اساس قانون هوای پاک مصوب سال ۱۳۹۶، تا ابتدای سال ۱۴۰۳ حدود ۲۷۰ هزار خودرو اسقاط شده بود، اما از آغاز سال ۱۴۰۳ تاکنون بیش از ۵۰۰ هزار خودرو اسقاط شده است، این آمار نشاندهنده اولویت بالای موضوع اسقاط و رفع موانع قانونی در کارگروه ملی است.
وی اظهار کرد: با این حال، به دلیل ضعف عملکرد در سالهای گذشته به ویژه در سال های ۱۳۹۸، ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ که فقط حدود ۱۰ هزار خودرو اسقاط شد، اکنون با انباشت بالایی از خودروهای فرسوده مواجه هستیم، بنابراین روند اسقاط باید با شتاب بیشتری ادامه یابد، هرچند این فرایند وابسته به تولید و واردات خودرو است.
طاهری گفت: مطابق قانون، به ازای تولید و واردات خودرو باید تعدادی خودروی فرسوده اسقاط شود، اما دولت چهاردهم به این سازوکار محدود نشد، بر اساس مصوبه شورای اقتصاد در اسفند ۱۴۰۳، سازوکارهایی برای جایگزینی ۲۰ هزار موتورسیکلت برقی در تهران پیشبینی شد که پس از تصویب در کارگروه آلودگی هوا و امضای تفاهمنامه، وارد مرحله اجرایی شد، همچنین ماه گذشته مصوبهای برای اسقاط ناوگان دیزل در کشور به تصویب کارگروه ملی رسید و برای تأیید به هیأت دولت ارسال شد.
تردد کامیونهای کشنده با سن ۹۰ سال
وی افزود: در بررسیها مشخص شد حدود ۱۶ هزار کامیون کشنده با سن بیش از ۵۰ سال در کشور وجود دارد و حتی کامیونهایی با عمر ۸۵ تا ۹۰ سال همچنان در حال تردد و دریافت سهمیه سوخت هستند، این ناوگان فرسوده بیش از ۲ برابر ناوگان نو مصرف سوخت دارد و چندین برابر آلودگی تولید میکند، برای این موضوع، با استفاده از مکانیزم گواهیهای صرفهجویی مصوبهای تهیه شد و در صورت تصویب دولت، مصوبههای مشابهی برای ناوگان سواری و موتورسیکلت نیز ارائه خواهد شد.
گواهی صرفهجویی، نوعی اوراق بهادار الکترونیکی است که بر اساس نتایج واقعی بهینهسازی مصرف انرژی صادر میشود. این گواهیها به دو صورت «اوج» و «عادی» عرضه شده و قابلیت معامله دارند. هر گواهی بر حسب میزان انرژی صرفهجوییشده (به کیلوواتساعت) ارزشگذاری می شود و نقش مهمی در توسعه بهرهوری انرژی در کشور ایفا میکند.
۳۹۰ میلیون لیتر مازوت کم گوگرد در اختیار نیروگاه ها
رئیس مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره کیفیت سوخت گفت: مازوت تولیدی کشور معمولاً دارای ۳.۵ تا ۵ درصد سولفور است، در حالی که استاندارد ملی ۰.۸ درصد تعیین شده است، فقط نیروگاه شازند مازوت کمسولفور تولید میکند که میزان سولفور آن کمتر از نیم درصد و حتی پایینتر از استاندارد ملی است، در سال ۱۴۰۲، شهر اراک ۲۷ روز ناسالم از نظر آلاینده دیاکسید کربن داشت که مستقیماً تحت تأثیر نیروگاه شازند بود، اما در سال ۱۴۰۳، با استفاده از مازوت کمسولفور، تعداد روزهای ناسالم به ۵ روز کاهش یافت، از اسفند سال گذشته نیز برنامهریزی شد تا این روند در سطح گستردهتری اجرا شود و تاکنون بیش از ۳۹۰ میلیون لیتر مازوت کمگوگرد در اختیار نیروگاهها قرار گرفته تا در شرایط اضطرار آلودگی هوا مصرف شود.
وی اظهار کرد: با وجود این اقدامات، هنوز نسبت به برنامههای پیشبینیشده در قانون هوای پاک عقب هستیم، این قانون بر اسقاط ناوگان فرسوده تأکید می کند اما اکنون بیش از ۲۴ میلیون وسیله نقلیه فرسوده در کشور وجود دارد، همچنین در زمینههای دیگر مانند توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و کنترل انتشار آلایندههای صنعتی نیز به اهداف قانونی نرسیدهایم.
طاهری افزود: با این حال، مهم آن است که روندی رو به رشد داشته باشیم و هر سال در مسیر کاهش آلایندهها گام برداریم، اقداماتی مانند استفاده از اتوبوسهای برقی در تهران گامهای مثبتی محسوب میشوند، اما کافی نیستند، در حال حاضر حدود ۴۰۰ دستگاه اتوبوس برقی در تهران فعالیت میکنند، در حالی که سهم حملونقل عمومی تنها ۱۳ درصد است و فاصله زیادی با وضعیت مطلوب دارد.
رئیس مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در نتیجه، اگرچه در یک سال و نیم گذشته اقدامات مهمی در زمینه اسقاط خودروها، تأمین سوخت نیروگاهها و برقیسازی ناوگان انجام شده، اما به دلیل انباشت تکالیف اجرا نشده از سالهای گذشته، این روند باید با سرعت و شتاب بیشتری ادامه یابد.
