برتری گاز در سبد انرژی جهانی بی‌رقیب ماند
در حالیکه بخش عمده‌ای از توجه جهان به توربین‌های بادی، پنل‌های خورشیدی و خودروهای برقی معطوف شده است، گاز طبیعی به عنوان ستون فقرات سیستم‌های انرژی مدرن، اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است.
به گزارش چابک آنلاین به نقل از ایسنا، گاز طبیعی سوخت نیروگاه‌ها را تامین می‌کند، خانه‌ها را گرم می‌کند، صنایع را به حرکت در می‌آورد و از طریق گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) قاره‌ها را به هم متصل می‌کند. گزارش «بررسی آماری انرژی جهان در سال ۲۰۲۵» که به تازگی منتشر شده است، نشان می‌دهد که با وجود فشار فزاینده برای کربن‌زدایی، گاز طبیعی چقدر ضروری شده است.
بزرگترین تولیدکنندگان گاز؛ آمریکا همچنان در صدر تولید قرار دارد
تولید جهانی گاز طبیعی در سال ۲۰۲۴، به رکورد ۳۹۸ میلیارد فوت مکعب در روز رسید. آمریکا به تنهایی، ۲۵ درصد از این میزان را به خود اختصاص داد و کمی کمتر از ۱۰۰ میلیارد فوت مکعب در روز تولید کرد. این رقم نسبت به رکورد تولید در سال ۲۰۲۳، اندکی کاهش نشان می‌دهد، اما همچنان بیش از پنج برابر تولید کانادا است.
بخش عمده‌ای از این قدرت ناشی از انقلاب گاز شیل است که حدود ۲۰ سال پیش آغاز شد و آمریکا را به بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی جهان و در نهایت به بزرگترین صادرکننده ال‌ان‌جی جهان تبدیل کرد.
روسیه که در سال ۲۰۱۱ برتری خود را به آمریکا واگذار کرد، همچنان با تولید ۶۰.۸ میلیارد فوت مکعب در روز در سال ۲۰۲۴، دومین تولیدکننده بزرگ جهان است. این رقم همچنان پایین‌تر از اوج تولید قبل از تحریم‌ها است، زیرا صادرات به اروپا متوقف شده و پروژه‌های خط لوله با تاخیر مواجه شده‌اند. مسکو تلاش کرده است تا به بازارهای آسیایی تکیه کند، اما موانع لجستیکی و سیاسی، پیشرفت را کند کرده است.
سایر تولیدکنندگان برتر عبارتند از ایران و قطر که همچنان بازیگران حیاتی در خاورمیانه هستند و به ترتیب حدود ۲۵ و ۱۷ میلیارد فوت مکعب در روز گاز طبیعی تولید می‌کنند.
تولید گاز داخلی چین در طول دهه گذشته، دو برابر شده و اکنون به ۲۳ میلیارد فوت مکعب در روز رسیده است که نقطه عطف چشمگیری در تلاش این کشور برای استفاده از با جایگزین‌های پاک‌تر به جای زغال سنگ است.
استرالیا، با ۱۴ میلیارد فوت مکعب در روز، نقش رهبری جهانی در ال‌ان‌جی را برای خود ایجاد کرده است، اگرچه رشد آینده ممکن است به دلیل فرسودگی میادین و فشار نظارتی محدود شود.
در مقایسه، سهم آفریقا ناچیز است. الجزایر با ۹.۱ میلیارد فوت مکعب در روز در صدر کشورهای این قاره قرار دارد و پس از آن مصر و نیجریه ایستاده‌اند. تنگناهای زیرساختی و کمبود سرمایه‌گذاری، پتانسیل گسترده‌تر این قاره را محدود کرده است.
در طول دهه گذشته، بیش از نیمی از رشد تولید گاز طبیعی جهانی از کشورهای سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) حاصل شد، اما تولید در اتحادیه اروپا دو سوم کاهش یافته است. این نشان می‌دهد که با وجود فشار جهانی به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر، کشورها همچنان به دنبال منابع انرژی انعطاف‌پذیری هستند که مقرون‌به‌صرفه بودن را با شدت کربن کمتر، متعادل کند.
مصرف گاز
مصرف جهانی گاز طبیعی در سال ۲۰۲۴، به ۳۹۸ میلیارد فوت مکعب در روز رسید که بالاترین حد و بیش از دو برابر سطح مشاهده شده در سال ۱۹۹۰ بود. بخش عمده‌ای از این رشد توسط کشورهای غیر عضو OECD و به ویژه آسیا، هدایت شده است.
آمریکا با ۸۷ میلیارد فوت مکعب در روز، بزرگترین مصرف‌کننده جهان است که حدود ۲۲ درصد از تقاضای جهانی در سال ۲۰۲۴ را تشکیل داد. روسیه با ۴۶ میلیارد فوت مکعب در روز در جایگاه دوم قرار گرفت، اما رشد مصرف این کشور در دهه گذشته کند شده است.
چین با مصرف بیش از دو برابر در ۱۰ سال گذشته و رسیدن به ۴۲ میلیارد فوت مکعب در روز، در جایگاه سوم قرار گرفت. این رشد مصرف، نشان دهنده صنعتی شدن سریع و تلاش‌های پکن برای کاهش آلودگی هوا با فاصله گرفتن از مصرف زغال‌سنگ است.
سایر مصرف‌کنندگان بزرگ عبارتند از:
ایران: ۲۴ میلیارد فوت مکعب در روز که عمدتا برای مصارف داخلی بوده است.
کانادا و عربستان سعودی: هر کدام حدود ۱۲ میلیارد فوت مکعب در روز که عمدتا برای پتروشیمی و برق بوده است.
ژاپن و آلمان: هر کدام کمی کمتر از ۹ میلیارد فوت مکعب در روز که هر دو نشانه‌هایی از کاهش را با افزایش اقدامات بهره‌وری و انرژی‌های تجدیدپذیر نشان می‌دهند.
هند: ۶.۸ میلیارد فوت مکعب در روز که به تدریج در حال رشد است، به ویژه در بخش‌های کود و برق.
از نظر منطقه‌ای، آسیا و اقیانوسیه تقریبا در کل مصرف، به سطح آمریکای شمالی رسیده است. این منطقه که در راس آن چین، هند و ژاپن قرار دارند، تا سال ۲۰۲۴، حدود ۲۳.۶ درصد از تقاضای جهانی را به خود اختصاص داده است. کشورهای عضو OECD همچنان بیش از ۴۳ درصد از کل را تشکیل می‌دهند، اما از سال ۲۰۱۸، اساسا هیچ رشد کلی در میان اعضای این سازمان مشاهده نشده است.
حتی آفریقا، که مدت‌ها بازیگر کوچکی در تقاضای گاز بود، شاهد رشد مصرف بوده است. کشورهایی مانند الجزایر و مصر رشد قوی‌تری را تجربه می‌کنند که هم به دلیل بهبود دسترسی به انرژی و هم به دلیل توسعه محلی منابع گاز است.
در طول دهه گذشته، ۷۴ درصد از ۷۰ میلیارد فوت مکعب در روز رشد تقاضای جهانی، از سوی کشورهای غیر عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی بوده که روندی معکوس نسبت به اوایل دهه ۲۰۰۰ یافته است که کشورهای توسعه یافته، پیشران رشد مصرف بودند.
ال‌ان‌جی: تغییر دهنده واقعی بازی
اگر یک بخش وجود داشته باشد که پویایی گاز جهانی را در دهه گذشته متحول کرده باشد، آن هم گاز طبیعی مایع یا ال‌ان‌جی است. صادرات جهانی ال‌ان‌جی در سال ۲۰۲۴، به حدود ۵۴۶ میلیارد متر مکعب یا تقریبا ۵۳ میلیارد فوت مکعب در روز رسید که از سال ۲۰۱۰ سه برابر شده است.
آمریکا اکنون در صادرات ال‌ان‌جی در جهان پیشرو است و در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۱ میلیارد فوت مکعب در روز صادر کرده است. تنها ۱۵ سال پیش، آمریکا در حال ساخت پایانه‌های واردات ال‌ان‌جی بود. امروز، این کشور نه تنها از نظر انرژی خودکفا است، بلکه به متحدانش نیز کمک می‌کند تا از عرضه روسیه فاصله بگیرند و منابع تامین متنوعی داشته باشند.
قطر، رهبر دیرینه جهانی، اکنون با ۱۰.۳ میلیارد فوت مکعب در روز، در رتبه دوم قرار دارد در حالی که حجم صادراتش ثابت مانده است، قطر سرمایه‌گذاری سنگینی در گسترش ظرفیت انجام می‌دهد و می‌تواند در سال‌های آینده، جایگاه برتر را پس بگیرد.
استرالیا نیز با ۱۰.۳ میلیارد فوت مکعب در روز در رتبه بعدی قرار دارد، اما با کاهش تولید از میادین قدیمی مواجه است.
سایر صادرکنندگان بزرگ عبارتند از:
روسیه: ۴.۳ میلیارد فوت مکعب در روز صادرات ال‌ان‌جی که به دلیل تحریم‌ها و توسعه کند زیرساخت‌ها محدود مانده است.
نیجریه و الجزایر: ستون فقرات آفریقا با ۴.۹ میلیارد فوت مکعب در روز صادرات ال‌ان‌جی بین آنها.
مالزی، اندونزی و برونئی: تامین‌کنندگان مهم آسیا و اقیانوسیه، هرچند تحت الشعاع تازه‌واردان قرار گرفته‌اند.
پاپوآ گینه نو: یک بازیگر در حال ظهور که با وجود اینکه به تازگی وارد بازار شده، بیش از ۱.۱ میلیارد فوت مکعب در روز صادرات ال‌ان‌جی داشته است.
ترینیداد و توباگو: تامین‌کننده اصلی ال‌ان‌جی کارائیب، اگرچه تولید آن از اوج قبلی کاهش یافته است.
اروپا عمدتا مصرف‌کننده ال‌ان‌جی است تا تامین‌کننده آن. نروژ سهم کمی دارد و سایر کشورهای این منطقه، نقش حاشیه‌ای در صادرات ایفا می‌کنند.
نگاهی به آینده
گاز طبیعی در جهانی بدون کربن با وجود تعهدات گسترده در زمینه آب و هوا، همچنان برای ثبات انرژی جهانی ضروری است. نقش آن به عنوان سوخت واسط که جایگزین زغال‌سنگ شده و در عین حال امکان رشد انرژی‌های تجدیدپذیر را فراهم می‌کند، در سال‌های اخیر افزایش یافته است.
با این حال، چالش‌ها همچنان باقی هستند. نوسان‌های قیمت، محدودیت‌های زیرساختی و افزایش فشار نظارتی به ویژه در اروپا، در حال تغییر شکل نحوه تولید، انتقال و مصرف گاز هستند. فشار نظارتی به سمت جذب کربن، ترکیب هیدروژن و کاهش انتشار متان همچنان این چشم‌انداز را متحول خواهد کرد.
بر اساس گزارش اویل پرایس، اما اگر به دهه گذشته نگاهی بیندازیم، گاز طبیعی به هیچ وجه منسوخ نخواهد شد و یک سوخت جهانی، انعطاف‌پذیر و سازگار است و اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، خود را به عنوان غول آرام دنیای انرژی تثبیت کرده است.
