آغاز مارتن برداشت از خزر

به گزارش چابک آنلاین،  کنوانسیون تعیین رژیم حقوقی دریای کاسپین، در نشست سران پنج دولت همسایه این دریا در قزاقستان امضا خواهد شد. رویای رهبران عشق آباد برای ساخت خط لوله انتقال گاز طبیعی ترنس کاسپین نیز به زودی محقق می شود.

این خط لوله به کریدورگازی جنوبی متصل خواهد شد. از دیدگاهی راهبردی، در سایه توافق روزهای آینده، شاهد تغییر در چینش مهره های ژیوپلیتیک نیز خواهیم بود. چراکه با اجرای خط لوله ترنس کاسپین، روابط دولت های آسیای میانه و اروپای غربی وارد مرحله جدیدی خواهد شد.

روبرت ام. کوتلر، از پژوهشگران ارشد دانشگاه کارلتون اعلام کرد: خط لوله ترنس کاسپین، پس از سال ها انتظار، راه را برای انتقال ذخایر هیدروکربوری این دریا به اروپا هموار خواهد کرد. اکثر نفت صادراتی قزاقستان به سوی بازارهای غربی باید از شبکه خطوط لوله نصب شده در خاک روسیه عبور کند. بخشی از این نفت صادراتی نیز با نفتکش، روانه بنادر آذربایجان می شود.

اما با ساخت خط لوله ای در مسیر شرق به غرب کاسپین می توان با هزینه ای کمتر این مسیر را با دور زدن روسیه پیمود. در روز 12 آگوست (21 مرداد) رهبران پنج کشور همسایه کاسپین، کنوانسیون تعیین رژیم حقوقی این دریا را در بندر آکتایو کشور قزاقستان امضا خواهند کرد. رهبران روسیه تزاری و ایران در سال های 1921 و 1940 میلادی، دو معاهده برای مشخص کردن حقوق هر کشور در استفاده از دریای کاسپین امضا کرده بودند.

اما با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل سه کشور جدید، آن دو معاهده فاقد کارایی بودند. در سه دهه گذشته، فقدان توافق نظر کشورهای همسایه (به ویژه با مخالفت روسیه و ایران) همانند سدی در برابر ساخت پروژه هایی نظیر ترنس کاسپین عمل می کرد.

اما در سال های اخیر، شاهد تغییر نگرش مسکو در این مساله بوده ایم. با امضای این کنوانسیون، بسیاری از مشکلات و تنگناهای پیشین و فقدان شفافیت در مورد ماهیت کاسپین (به عنوان دریا و یا دریاچه) به همراه چگونگی برداشت هر دولت همسایه از ذخایر دریایی و منابع بستر آن، برطرف خواهد شد. بدین ترتیب با عبور از مراحل دیپلماتیک تقسیم کاسپین، مساله چگونگی تامین مالی پروژه ترنس کاسپین به سرعت قابل انجام خواهد بود.

یوشین لی، از اساتید علوم سیاسی دانشگاه یونگنام کره جنوبی در گفتگو با پایگاه اوراسیانت گفت: تفاضا برای گاز ترکمنستان به دو دلیل چندان زیاد نیست. نخست اینکه تقاضای گاز طبیعی قاره اروپا در آینده نزدیک رشد زیادی نخواهد داشت. از سوی دیگر رقبای عشق آباد نظیر کشورهای مدیترانه و رومانیایی ها در سال های اخیر به دنبال یافتن سهم در این بازار هستند. طراحی خط لوله ترنس کاسپین با هدف انتقال سالانه 10 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی انجام شده است.

اگر گاز ترکمن ها با قیمتی مشابه قیمت فروش گازپروم (231٫5 دلار به ازای هر 1000 متر مکعب) به دولت های اروپایی عرضه شود، رهبران عشق آباد می توانند سالانه 2 میلیارد دلار درآمد به دست آورند. بدین ترتیب ساخت این پروژه و تامین مالی آن توسط چه شرکتی انجام خواهد شد؟ در شرایط کنونی، شرکت های بزرگ بین المللی نظیر غول ایتالیایی انی برای اجرای این پروژه اعلام آمادگی کرده اند. هرچند تا عملی شدن این طرح همچنان راهی طولانی باقی مانده است. تاکنون تخمین های مختلفی در مورد هزینه های ساخت این پروژه ارایه شده است.

اما به نظر می رسد عدد 2 میلیارد دلار، به واقعیت نزدیک تر باشد. با داشتن ظرفیت قابل توجه تولید، ترکمن ها می توانند گاز زیادتری به بازارهای اروپایی عرضه کنند. اما تامین مالی ساخت این پروژه تاکنون عملی نشده است. با در نظر گرفتن عددی ثابت برای هر متر مکعب گاز ترانزیت شده از طریق این خط لوله و در ادامه از طریق کریدور گازی جنوبی، ترکمن ها می توانند درآمد سالانه این خط لوله را محاسبه کنند.

نگرانی های زیست محیطی ساخت این خط لوله نیز باید مورد توجه عشق آباد قرار گیرد. بررسی های بانک جهانی و اتحادیه اروپا نشان داده که انتقال گاز شیرین در خط لوله های فراساحلی با پیامدهای احتمالی اندکی در صورت نشت گاز روبرو خواهد بود.

البته گروه های حامی محیط زیست معتقدند هزینه های واقعی نشت گاز بر زندگی گونه های ارزشمندی نظیر ماهیان خاویاری، پرنده های مهاجر و فک های خزری، بیش از پیش بینی های طرف های ذینفع است. حامیان اجرای پروژه ترنس کاسپین نیز معتقدند با پیشرفت در فناوری اجرای خطوط لوله فراساحلی، امکان نشت از آنها کاهش چشمگیری یافته است. بازی خرس ها با مهره های تجارت گاز رهبران کرملین پس از چند دهه مخالفت با این طرح، تغییر موضع قابل توجهی داشتهاند.

عده ای از کارشناسان معتقدند روسیه برای کسب همراهی اروپا با طرح های انتقال گاز نظیر خط لوله نورداستریم 2 از بستر دریای بالتیک، موضع قبلی خود را تغییر داده است. آذر احمدبایلی، کارشناس انرژی در خبرگزاری ترند آذربایجان معتقد است: روس ها در آستانه افتتاح خط لوله قدرت سیبری برای صدور گاز طبیعی به بازار چین، خواهان کاهش سهم ترکمنستان در بازار گاز اژدهای زرد هستند. هم اکنون با توقف صدور گاز ترکمنستان به ایران، چینی ها تنها مشتری گاز عشق آباد به شمار می روند. وی افزود: ترکمنستان، چهارمین دارنده ذخایر گاز طییعی دنیا بوده و کسب سهم بازار بیشتر این کشور در بازار چین می تواند تاثیری منفی بر قیمت گذاری گاز عرضه شده شرکت گازپروم در این بازار بزرگ و در حال رشد بر جای گذارد.

توافق 400 میلیارد دلاری روسیه و چین پس از یک دهه مذاکره دو طرف و با ظرفیت صادرات سالانه 38 میلیارد متر مکعب به امضا رسیده است. گاز این خط لوله که قدرت سیبری نامگذاری شده است، از میادین شرق سیبری به عنوان بزرگترین میادین توسعه نیافته شرکت گازپروم، تامین می گردد. روس ها این شانس را داشته اند که بتوانند گاز خود را به مناطق شمال شرقی چین که با کمبود منابع انرژی دست و پنجره نرم می کند، ارسال نمایند.

رهبران ترکمنستان به عنوان بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی به دولت چین، در نظر دارند تا صادرات گاز طبیعی خود را از 23 میلیارد متر مکعب در سال گذشته میلادی به 65 میلیارد متر مکعب در سال 2020 میلادی برسانند. دولت های ازبکستان و قزاقستان نیز توافق کرده اند که صادرات گاز خود به چین را از طریق خط لوله شرقی- غربی افزایش دهند. در مقابل، چینی ها به دنبال یافتن منابع ارزان قیمت ال ان جی در سراسر دنیا هستند. هم اکنون تاسیسات واردات ال ان جی چین به ویژه به دلیل قیمت غیررقابتی ال ان جی در مقایسه با واردات از خط لوله، با نیمی از ظرفیت مشغول به کار است.

به علاوه، باید دانست که مقامات چینی، بارها از افزایش وابستگی کشورشان به گاز صادراتی روس ها ابراز نگرانی نموده اند. چرا که بر اساس پیش بینی ها، در سال 2030 میلادی، بیش از یک سوم گاز وارداتی چینی ها از روسیه تامین خواهد شد. در این شرایط پیچیده، فراموش نکنید که بسیاری از طرح های جدید و پرهزینه در حال تکمیل ال ان جی در استرالیا و آمریکای شمالی تا شرق آفریقا امیدوارند که بخش اعظم محموله های ال ان جی خود را روانه کشور چین کنند. مسکو در دو دهه گذشته، با خریداری گاز ترکمنستان با قیمتی پایین، این محصول را با استفاده از شبکه گسترده انتقال گاز خود به مشتریان اروپایی فروخته است. ترکمن ها نیز به دلیل فقدان دسترسی به بازارهای جهانی و قرار گرفتن در بن بست جغرافیایی، راهکار دیگری برای فروش ذخایر خود نداشته اند. اما با توقف خرید گاز از ترکمنستان در ابتدای سال 2016 میلادی، ترکمن ها تلاش کردند تا فروش گاز به دولت های اروپایی را آغاز کنند.

البته مدیران شرکت گازپروم در هفته های اخیر از تمایل به خرید مجدد گاز عشق آباد و مذاکره با رهبران ترکمنستان سخن گفته اند. در شرایط کنونی، گازپروم تلاش خواهد کرد تا شرایطی جذاب تر برای ترکمن ها در مقایسه با کریدور گازی جنوبی پیشنهاد کند. رهبران کرملین با تغییر در مهره های بازی، تلاش خواهند کرد تا با خریداری گاز ترکمنستان با قیمتی عادلانه تر، آنها را بار دیگر به فروش گاز خود به روس ها ترغیب کنند. با این اقدام، از شکل گیری یک رقیب جدید در بازار اروپا و ساخت یک خط لوله جدید نیز جلوگیری خواهد شد. ماراتون بزرگ برداشت از ذخایر کاسپین، از هم اکنون آغاز شده است.