از کجا بفهمیم کم خونی داریم؟ / ۱۴ مورد از علائم کم خونی یا فقر آهن

چابک آنلاین، مریم علیایی، کم خونی یا آنمی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن تعداد گلبول‌های قرمز خون یا میزان هموگلوبین موجود در آنها کاهش می‌یابد.  کم خونی در زبان انگلیسی به عنوان "anemia" شناخته می‌شود. این کلمه از زبان یونانی "an-haima" گرفته شده که به معنی "بدون خون" است.

هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز وجود دارد و وظیفه حمل اکسیژن از ریه‌ها به سایر قسمت‌های بدن را بر عهده دارد. این مسئله می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد.  اگرچه انواع کم خونی وجود دارد اما مهم‌ترین و شایع‌ترین آن‌ها کم خونی فقر آهن است. در واقع، کم خونی فقر آهن زمانی رخ می‌دهد که بدن به اندازه کافی آهن نداشته باشد. آهن برای تولید هموگلوبین، پروتئینی که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد و وظیفه حمل اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن را بر عهده دارد، ضروری است. بدون آهن کافی، بدن نمی‌تواند به اندازه کافی هموگلوبین تولید کند و در نتیجه، اکسیژن کمتری به بافت‌ها و اندام‌ها می‌رسد.  در این بخش از تندرستی چابک آنلاین به بررسی علل، علائم و راه‌های درمان کم خونی می‌پردازیم.

علت کم خونی چیست؟

علائم کم خونی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و به عواملی مانند شدت کم خونی، سن و وضعیت سلامت عمومی فرد بستگی دارد. در موارد خفیف، ممکن است هیچ علامت قابل توجهی وجود نداشته باشد، اما در بسیاری از موارد، علائم و نشانه‌ها واضح هستند و آگاهی از آنها می‌تواند به شما در تشخیص این بیماری کمک کند. کم خونی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

کمبود مواد مغذی:

• کمبود آهن: آهن یکی از اجزای اصلی هموگلوبین است و کمبود آن می‌تواند منجر به کم خونی فقر آهن شود که شایع‌ترین نوع کم خونی است.
• کمبود ویتامین B12: ویتامین B12 برای تولید گلبول‌های قرمز سالم ضروری است و کمبود آن می‌تواند منجر به کم خونی مگالوبلاستیک شود.
• کمبود فولات: فولات نیز برای تولید گلبول‌های قرمز ضروری است و کمبود آن می‌تواند منجر به کم خونی مگالوبلاستیک شود.

مشکلات تولید گلبول قرمز:

• بیماری‌های مغز استخوان: برخی از بیماری‌های مغز استخوان مانند لوسمی و میلوما می‌توانند باعث کاهش تولید گلبول‌های قرمز شوند.
• بیماری‌های کلیوی: کلیه‌ها در تولید هورمونی به نام اریتروپویتین نقش دارند که باعث تحریک تولید گلبول‌های قرمز می‌شود. در صورت وجود بیماری‌های کلیوی، تولید این هورمون کاهش می‌یابد و می‌تواند منجر به کم خونی شود.
• بیماری‌های مزمن: برخی از بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های التهابی روده، آرتریت روماتوئید و سرطان می‌توانند باعث کم خونی شوند.

تخریب گلبول‌های قرمز:

• کم خونی همولیتیک: در این نوع کم خونی، گلبول‌های قرمز زودتر از موعد طبیعی خود تخریب می‌شوند. این می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند بیماری‌های ارثی، عفونت‌ها و داروها باشد.

سایر عوامل:

• عوامل ژنتیکی: برخی از انواع کم خونی مانند تالاسمی و کم خونی داسی شکل، ارثی هستند.
• داروها: برخی از داروها می‌توانند باعث کم خونی شوند.
• بارداری: زنان باردار به دلیل افزایش نیاز بدن به آهن، بیشتر در معرض کم خونی قرار دارند.

نکته:

• علت کم خونی می‌تواند بسته به سن، جنس و وضعیت سلامتی فرد متفاوت باشد.
• در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک، حتما به پزشک مراجعه کنید تا علت کم خونی مشخص و درمان مناسب انجام شود.

چرا کم خونی مهم است؟

کاهش تعداد گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین منجر به کمبود اکسیژن در بافت‌ها و اندام‌های بدن می‌شود. این کمبود اکسیژن می‌تواند عوارض مختلفی برای سلامتی داشته باشد.

علائم کم‌خونی فقر آهن

علائم کم‌خونی فقر آهن می‌تواند بسته به شدت کمبود آهن و سرعت پیشرفت آن متفاوت باشد. در مراحل اولیه، ممکن است فرد هیچ علامتی نداشته باشد یا علائم خفیف باشند. با این حال، با پیشرفت کم‌خونی، علائم می‌توانند شدیدتر شوند و زندگی روزمره فرد را مختل کنند. در ادامه 14 علامت شایع کم‌خونی فقر آهن آورده شده است:

خستگی و ضعف: این شایع‌ترین علامت کم‌خونی فقر آهن است. فرد ممکن است احساس خستگی دائمی، ضعف و بی‌حالی داشته باشد، حتی پس از استراحت کافی.

رنگ‌پریدگی پوست: پوست افراد مبتلا به کم‌خونی فقر آهن معمولا رنگ پریده یا مایل به زرد است. این به دلیل کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون و هموگلوبین است.

تنگی نفس: کمبود اکسیژن می‌تواند منجر به تنگی نفس، به ویژه هنگام فعالیت بدنی شود. فرد ممکن است احساس کند که نمی‌تواند به اندازه کافی نفس بکشد.

سردرد و سرگیجه: کم‌خونی فقر آهن می‌تواند باعث سردرد و سرگیجه، به ویژه هنگام ایستادن یا تغییر وضعیت شود.

تپش قلب: در موارد شدید، کم‌خونی فقر آهن می‌تواند باعث تپش قلب نامنظم شود. قلب برای جبران کمبود اکسیژن، تندتر می‌زند.

مشکلات تمرکز: کمبود اکسیژن می‌تواند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد و منجر به مشکلات تمرکز و حافظه شود.

خشکی پوست و مو: کمبود آهن می‌تواند باعث خشکی و شکنندگی پوست و مو شود.

ناخن‌های شکننده: کم‌خونی فقر آهن می‌تواند باعث شکننده شدن ناخن‌ها شود.

سندرم پای بی‌قرار: برخی از افراد مبتلا به کم‌خونی فقر آهن دچار سندرم پای بی‌قرار می‌شوند که باعث احساس ناآرامی و ناراحتی در پاها، به ویژه در شب، می‌شود.

کاهش اشتها: کم‌خونی فقر آهن می‌تواند باعث کاهش اشتها و بی‌میلی به غذا شود.

تهوع و استفراغ: برخی از افراد ممکن است دچار تهوع و استفراغ شوند.

یبوست: کم‌خونی فقر آهن می‌تواند باعث یبوست شود.

کاهش وزن: در موارد شدید، کم‌خونی فقر آهن می‌تواند منجر به کاهش وزن شود.

عفونت‌های مکرر: کمبود آهن می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و باعث افزایش susceptibility به عفونت‌ها شود.

علل کم خونی

کم خونی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله:

• کمبود مواد مغذی: کمبود آهن، ویتامین B12 و فولات از جمله مهم‌ترین عوامل ایجاد کم خونی هستند.
• خونریزی: خونریزی شدید قاعدگی، خونریزی داخلی یا خونریزی ناشی از جراحت می‌تواند منجر به کم خونی شود.
• مشکلات تولید گلبول قرمز: بیماری‌های مغز استخوان، بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های مزمن می‌توانند باعث کاهش تولید گلبول‌های قرمز شوند.
• تخریب گلبول‌های قرمز: برخی بیماری‌ها می‌توانند باعث تخریب زودهنگام گلبول‌های قرمز شوند.
• عوامل ژنتیکی: برخی از انواع کم خونی مانند تالاسمی و کم خونی داسی شکل، ارثی هستند.

راهکار تشخیص و درمان کم خونی

تشخیص کم خونی معمولا با انجام آزمایش خون و بررسی تعداد گلبول‌های قرمز و میزان هموگلوبین انجام می‌شود. درمان کم خونی بسته به علت آن متفاوت است و می‌تواند شامل مصرف مکمل‌های آهن، تغییر رژیم غذایی، تزریق خون یا درمان بیماری زمینه‌ای باشد.

تشخیص کم خونی معمولا با انجام آزمایش خون و بررسی موارد زیر انجام می‌شود:

• شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش تعداد گلبول‌های قرمز، میزان هموگلوبین و سایر سلول‌های خونی را اندازه‌گیری می‌کند.
• آزمایش آهن: این آزمایش میزان آهن موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند به تشخیص کم خونی فقر آهن کمک کند.
• آزمایش ویتامین B12 و فولات: این آزمایش میزان این ویتامین‌ها را در خون اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند به تشخیص کم خونی ناشی از کمبود این ویتامین‌ها کمک کند.
• سایر آزمایش‌ها: در صورت لزوم، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش خون مخفی در مدفوع، آزمایش ادرار یا آزمایش مغز استخوان را نیز تجویز کند.

چطور کم خونی را درمان کنیم؟

درمان کم خونی بسته به علت آن متفاوت است. برخی از روش‌های درمانی عبارتند از:

• تغذیه: مصرف غذاهای غنی از آهن، ویتامین B12 و فولات می‌تواند به درمان کم خونی ناشی از کمبود این مواد مغذی کمک کند.
• مکمل‌های غذایی: در صورت کمبود آهن، ویتامین B12 یا فولات، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های غذایی را تجویز کند.
• دارو: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی را برای درمان کم خونی تجویز کند.
• تزریق خون: در موارد شدید کم خونی، ممکن است تزریق خون لازم باشد.
• درمان بیماری زمینه‌ای: در صورتی که کم خونی ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد، درمان آن بیماری می‌تواند به بهبود کم خونی کمک کند.