تفاوت لیزینگ و اجاره به شرط تملیک در چیست؟

بسیاری از افراد تصور می‌کنند لیزینگ و اجاره به شرط تملیک دو مفهوم کاملاً یکسان هستند و این واژه‌ها را به‌جای هم به کار می‌برند. اما اگر قصد خرید خودرو، ملک یا کالای گران‌قیمتی را دارید، درک تفاوت‌های ظریف حقوقی و اجرایی میان این دو برایتان حیاتی است.  در این گزارش از چابک آنلاین به زبان ساده اما دقیق، زیروبم این قراردادها را برایتان روشن می‌کنم تا با چشمان باز تصمیم بگیرید.

ماهیت حقوقی؛ لیزینگ و اجاره به شرط تملیک چه هستند؟

در اولین قدم باید بدانیم که درباره چه چیزی صحبت می‌کنیم. آیا لیزینگ یک قرارداد است یا یک صنعت؟ اجاره به شرط تملیک کجای این ماجرا قرار دارد؟

لیزینگ چیست؟ (آشنایی با عملیات واسپاری و نقش شرکت‌های لیزینگ)

لیزینگ (Leasing) واژه‌ای انگلیسی به معنای اجاره کردن امتیاز یک دارایی است و آن را مترادف با اجاره کردن نیز می‌دانند. این صنعت در کشور ما سابقه‌ای حدود چهل‌ساله دارد و با قانون عملیات بانکی بدون ربا آغاز شد.

لیزینگ در واقع یک ابزار مالی است که طیف وسیعی از کالاها را پوشش می‌دهد؛ از پیش‌فروش وسایل نقلیه توسط خودروسازان و خرید لوازم منزل گرفته تا پیش‌فروش ساختمان‌ها، کالا‌های صنعتی و صنعت حمل و نقل (زمینی، دریایی و هوایی). در این فرآیند، متقاضی کالای خاصی را انتخاب می‌کند و شرکت لیزینگ (اگر خود تولیدکننده نباشد) آن را خریداری کرده و در اختیار مشتری قرار می‌دهد.

اجاره به شرط تملیک چیست؟ (بررسی قرارداد و ماهیت فقهی و بانکی)

اجاره به شرط تملیک، یکی از عقود پرکاربردی است که به‌ویژه در رابطه با ملک و خودرو میان افراد منعقد می‌گردد. این قرارداد ترکیبی از دو عقد «بیع» (خرید و فروش) و «اجاره» محسوب می‌شود. در این قرارداد، مالی از طرف مالک به مستاجر اجاره داده می‌شود تا از آن استفاده کند.

نکته کلیدی اینجاست: در متن قرارداد شرط می‌شود که اگر مستاجر اجاره‌بها (اقساط) را در مواعد مقرر بپردازد و به تعهداتش عمل کند، در پایان مدت اجاره، مالکیت مال مورد اجاره به او منتقل می‌گردد.

رابطه لیزینگ و اجاره به شرط تملیک؛ صنعت یا نوع قرارداد؟

رابطه این دو، رابطه «ظرف و مظروف» است. لیزینگ نام کلی این صنعت و عملیات مالی است، در حالی که اجاره به شرط تملیک، رایج‌ترین نوع قراردادی است که در شرکت‌های لیزینگ در ایران منعقد می‌شود. طبق قانون، قرارداد اجاره به شرط تملیک، قراردادی است که طبق آن شخصی مال متعلق به خود را به دیگری اجاره می‌دهد تا در پایان مدت اجاره یا پس از تحقق شروط، مستأجر مالک گردد.

بنابراین، وقتی می‌گوییم «ماشین لیزینگی خریده‌ام»، به احتمال زیاد شما قراردادی از نوع اجاره به شرط تملیک امضا کرده‌اید.

انواع روش‌های لیزینگ در مقایسه با اجاره به شرط تملیک

لیزینگ در ایران به‌طور عمده از دو طریق انجام می‌شود که نوع قرارداد و تعهدات شما را تعیین می‌کند.

روش اجاره به شرط تملیک؛ رایج‌ترین شیوه در شرکت‌های لیزینگ دولتی

این روش رایج‌ترین شیوه خرید خودروی لیزینگی است. در این روش:

• قرارداد قید می‌کند که سند خودرو پس از پایان پرداخت اقساط و عمل به شروط قرارداد، به نام مستأجر می‌خورد.
• شرکت‌های بزرگ دولتی مانند لیزینگ ایران‌خودرو از این روش استفاده می‌کنند.
• علت محبوبیت این روش برای شرکت‌ها این است که در صورت عدم پرداخت اقساط، شرکت می‌تواند خودرو را به‌راحتی توقیف کند، چراکه خودرو تا پایان اقساط در تملیک شرکت است.

روش فروش اقساطی با اخذ چک و سفته (تفاوت با لیزینگ)

این روش در حقیقت ترکیبی از خرید اقساطی و دریافت وام است. تفاوت‌های مهم آن با روش اجاره به شرط تملیک این است:

• شما پس از واریز پیش‌پرداخت، مالک خودرو می‌شوید.
• باید ضامن معتبر ارائه کنید.

تفاوت خرید لیزینگی با وام بانکی و خرید قسطی از بازار

در خرید اقساطی عادی یا وام بانکی، شما باید علاوه بر چک یا سفته، یک یا چند ضامن معتبر نیز داشته باشید و پس از واریز پیش‌پرداخت، خودرو به شما تحویل داده شده و سند آن به‌نامتان ثبت می‌شود.

اما در خرید خودروی لیزینگی (به روش اجاره به شرط تملیک):

• برای تحویل‌گرفتن خودرو نیازی به ضامن ندارید.
• ممکن است پس‌ از واریز پیش‌پرداخت صاحب خودرو نشوید و خودرو تا زمان پرداخت آخرین قسط و عمل به تعهدات درج‌ شده در قرارداد، در رهن شرکت لیزینگ باقی بماند.