اختصاصی چابک آنلاین؛
کالبد شکافی تاریخی یک قرن بانکداری در ایران + جدول
روزی که در سال ۱۳۰۴ خورشیدی، نخستین بانک ایرانی با نام «بانک پهلوی قشون» متولد شد، کسی گمان نمی‌کرد این نهاد مالی، سرآغاز یک مسیر طولانی برای شکل‌گیری ساختار بانکی کشور باشد.
چابک آنلاین، بهاره تاجرباشی، این بانک که بعدها به «بانک سپه» تغییر نام داد، تنها مأمور پرداخت حقوق نظامیان نبود، بلکه به‌تدریج تبدیل شد به نخستین سنگ‌بنای بانکداری ملی در ایران.
بانکی که همچنان با بیش از یک قرن تجربه، در قلب عملیات مالی کشور نقش ایفا می‌کند.
تنها سه سال بعد، در سال ۱۳۰۷، نیاز به استقلال مالی از بانک‌های بیگانه، منجر به تولد بانکی دیگر شد: بانک ملی ایران.
بانکی که برخلاف بانک سپه، نه‌تنها با سرمایه دولت، بلکه با شعار «بانک ملت ایران» پا به میدان گذاشت.
بانک ملی، مدت‌ها پیش از تأسیس بانک مرکزی، نقش بانک مرکزی را نیز ایفا می‌کرد؛ از انتشار اسکناس گرفته تا تنظیم بازار پول.
شاید هیچ بانکی به اندازه‌ی بانک ملی در خاطره جمعی ایرانیان نقش نداشته باشد، از دفترچه‌های پس‌انداز کودکی تا صف‌های وام در شعب مرکزی.
در ادامه‌ی مسیر توسعه، در دهه‌ی ۱۳۱۰، کشاورزان و روستاییان نیز به شبکه مالی کشور پیوند خوردند.
بانک کشاورزی که در سال ۱۳۱۲ تاسیس شده بود با هدف حمایت از تولید غذا، سال‌ها بازوی مالی حوزه روستا و تولیدات کشاورزی ماند.
در سال ۱۳۱۷، مأموریتی تازه تعریف شد، تأمین مسکن برای شهروندان.
این‌بار بانک رهنی ایران متولد شد که بعدها با ادغام در سایر نهادها، به بانک مسکن تبدیل شد؛ بانکی که حالا ستون اصلی سیاست‌های حمایتی در بخش مسکن است.
اما آنچه نظام بانکی ایران را کامل کرد، تأسیس بانک مرکزی ایران در سال ۱۳۳۹ بود.
تا آن زمان، بانک ملی وظیفه انتشار پول را بر عهده داشت، اما نیاز به یک نهاد مستقل برای هدایت سیاست‌های پولی و ارزی کشور باعث شد «بانک مرکزی » به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کند.
چاپ اسکناس، مدیریت نرخ ارز، کنترل نقدینگی و نظارت بر بانک‌ها، همه و همه بر دوش این نهاد قرار گرفت.
دهه‌های بعد، با افزایش تنوع نیازهای اقتصادی، نهادهای تخصصی‌تری به جمع بانک‌های دولتی اضافه شدند.
بانک توسعه صادرات ایران در سال ۱۳۷۴ برای حمایت از صادرات غیرنفتی پا گرفت و بانک قرض‌الحسنه مهر ایران هم در سال ۱۳۸۶ با تمرکز بر تسهیلات بدون بهره، فرهنگ کمک مالی را در جامعه زنده کرد و سرانجام بانک توسعه تعاون در سال ۱۳۸۸ شکل گرفت تا شبکه تعاونی‌ها نیز از چرخه مالی مستقل خود بهره‌مند شوند.
در این میان، بانک صنعت و معدن نیز با ادغام دو بانک توسعه‌ای در سال ۱۳۸۰، تبدیل به بازوی تأمین مالی پروژه‌های عظیم صنعتی و معدنی کشور شد.
تاریخچه بانک‌های دولتی ایران، نه صرفاً روایتی از نهادهای اقتصادی بوده بلکه بازتابی از تحولات اجتماعی، در عرصه های مختلف از جمله در مسکن، تولید و تجارت در طول یک قرن اخیر بوده است.
از صندوق‌های سربازی بانک سپه تا تسهیلات صادراتی بانک توسعه، این روایت، داستان یک کشور در مسیر توسعه است؛ کشوری که هنوز هم چشم به آینده‌ای روشن در سایه بانکداری حرفه‌ای و کارآمد دارد.
اکنون، در جدول پیوست، می‌توانیم با مدیران عامل و اعضای هیأت‌مدیره این بانک‌ها تا پایان شهریورماه ۱۴۰۳ آشنا شویم؛ چهره‌هایی که امروز مسئولیت هدایت این نهادهای ریشه‌دار و تأثیرگذار را برعهده دارند.
