اختصاصی چابک آنلاین؛
راز موفقیت پویش ملی نه به تصادفات در تداوم و استمرار
"پویش ملی «نه به تصادف»: تلاش برای کاهش تلفات جاده‌ای و فرهنگ سازی ایمنی در سفرهای نوروزی یا فقط یک پاسخ مقطعی به بحران تصادفات؟"
چابک آنلاین، زهرا نامداری، پویش ملی «نه به تصادف» از اوایل اسفند ۱۴۰۳ به ابتکار وزارت بهداشت و با همکاری پلیس راهور، سازمان های امدادی و سایر نهادهای مسئول آغاز شد.
هدف اصلی این پویش، کاهش تصادفات جاده ای، ارتقای ایمنی سفرهای نوروزی و نجات جان هموطنان بود.
اما چرا چنین پویشی شکل گرفت؟
آمارهای رسمی از جان باختن سالانه حدود ۲۰ هزار ایرانی و مجروح شدن بیش از ۳۰۰ هزار نفر بر اثر تصادفات حکایت دارد؛ فاجعه ای انسانی که علاوه بر آسیب اجتماعی، سالانه تا ۷ درصد تولید ناخالص داخلی کشور را هدر می‌دهد.
کارشناسان، اصلی ترین راه مقابله با این بحران را در تغییر نگرش عمومی، آموزش مستمر و نظارت مؤثر می‌دانند.
درهمین راستا این حرکت ملی کوشید با بهره گیری از ابزارهایی همچون آموزش عمومی، فرهنگ سازی، آگاه سازی و فشار اجتماعی، افکار عمومی و تصمیم گیران را متوجه بحران جدی تلفات جاده ای کند.
در نهایت، پویش نه به تصادف توانست در مدت کوتاه خود توجه رسانه ها، مقامات و بخشی از افکار عمومی را جلب کند، و بسیاری از نهادها مانند شرکت های بیمه ای، بیمه مرکزی و حتی رسانه ملی پای کار آمدند.
سردار سیدتیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا، با اشاره به ثبت بیش از ۵۵۸ میلیون تردد در طول اجرای این پویش، آن را نقطه آغاز وفاق میان نهادهای مختلف عنوان کرد و افزود: «اگرچه هیچ کمپینی در مدت کوتاه نمی‌تواند معجزه کند، اما نه به تصادف توانست آغازی برای اصلاحات باشد».
همچنین سرهنگ سیاوش محبی، جانشین وی، با تأکید بر اینکه ۶۸ درصد قربانیان تصادفات کمتر از ۴۵ سال دارند، تداوم این پویش را همسو با سیاست های جوانی جمعیت دانست و خواستار مشارکت همه جانبه مردم و مسئولان شد.
پویش نه به تصادف با هدف تغییر رفتار رانندگی، آموزش کمک‌های اولیه، آشنایی با واکنش های اضطراری در محل حادثه و مطالبه‌گری از نهادهای مسئول، گروه های مختلفی مانند رانندگان، کودکان، جوانان، موتورسواران و دوچرخه سواران را هدف قرار داد.
در قالب این پویش، اقدامات متعددی صورت گرفت که از جمله آن می توان به نصب بنرهای هشدار دهنده در جاده ها، تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی، بهره گیری از چهره های شناخته شده، همکاری با پلیس راهور، برگزاری کمپین های رسانه ای، و معرفی رانندگان قانون مدار اشاره کرد.
با وجود نیت مثبت و تلاش های صورت گرفته، پویش نه به تصادف با نارسایی هایی نیز مواجه بود.
نخستین موضوع مهم، زمان بندی آن است؛ آغاز شتاب زده این پویش تنها چند هفته مانده به تعطیلات نوروز، فرصت کافی برای آماده سازی زیرساخت ها و آموزش عمومی را فراهم نکرد.
در حالی که تجربه‌های موفق جهانی نشان می‌دهند که کمپین‌های مؤثر ماه ها پیش از زمان اوج تردد طراحی و اجرا می شوند.
دومین چالش از دیدگاه برخی کارشناسان، نبود یک برنامه ریزی راهبردی و سیستماتیک بود؛ پویش بیشتر به عنوان پاسخی فوری به آمار بالای تلفات تلقی شد تا بخشی از یک سیاست ایمنی بلندمدت.
سومین انتقاد به نگاه تک بعدی آن بازمی‌گردد؛ تمرکز بیش از حد بر رفتار راننده باعث نادیده گرفتن سایر عوامل مؤثر همچون کیفیت پایین خودروها، ایمن نبودن جاده ها، و ضعف امداد جاده‌ای شد.
از دیگر کاستی‌ها می‌توان به کم توجهی به نقش خودروسازان داخلی اشاره کرد.
تولید خودروهایی فاقد ترمز ABS، کیسه هوا یا سیستم های کنترل پایداری، سهم زیادی در مرگ بار شدن تصادفات دارد.
همچنین بسیاری از جاده های بین‌شهری فاقد زیرساخت های ایمنی پایه مانند روشنایی، خط‌کشی مناسب، تابلوهای هشدار و حفاظ میانی‌اند.
نبود سامانه امداد سریع نیز به افزایش تلفات دامن می‌زند.
در این میان، نهادهای مسئول همچون وزارت راه، شهرداری ها و وزارت صمت، باید منسجم‌تر عمل کنند چراکه صرفاً مقصر دانستن راننده، ساده انگاری در تحلیل این بحران است.
از سوی دیگر پویش «نه به تصادف» تا ۲۰ فروردین ادامه داشت، اما کارشناسان بر ضرورت دائمی شدن آن تأکید دارند زیرا برای کاهش تصادفات، آموزش مداوم رانندگی، آگاه سازی نسل جدید، هشدار درباره خطرات پس از تعطیلات و بازگویی روایت های واقعی تصادفات ضروری است.
بنابراین این پویش نباید یک کمپین فصلی، بلکه باید فرهنگی پایدار در جامعه باشد.
قابل توجه آنکه پزشکی قانونی هنوز آمار متوفیات و مصدومان تصادفات نوروزی امسال را منتشر نکرده تا بدانیم این پویش در کوتاه مدت چه تاثیری داشته است.
نگاهی به تجربه کشورهای موفق در زمینه ایمنی جاده ای پویش های مشابه «نه به تصادف» در کشورهای مختلف دنیا نشان می دهد که این کشورها دربلند مدت با نتایج چشمگیری همراه بوده اند.
به عنوان نمونه، پویش Vision Zero در سوئد از سال ۱۹۹۷ آغاز شد و با تمرکز بر مهندسی ایمن جاده ها، ارتقای ایمنی خودروها، آموزش عمومی و سیاست گذاری سخت گیرانه توانست نرخ مرگ و میر جاده‌ای را به یکی از پایین ترین سطوح جهان برساند.
در استرالیا نیز پویش «Towards Zero» با استفاده از پیام های احساسی، قوانین سختگیرانه و استفاده از فناوری های نظارتی، نتایج مؤثری داشته است.
همچنین کمپین Think! در بریتانیا، با تمرکز بر تبلیغات هشداردهنده و فرهنگ سازی گسترده، به ویژه در بین موتورسواران و جوانان، تغییرات قابل توجهی در رفتارهای پرخطر ایجاد کرده است.
تردیدی نیست که برای افزایش اثربخشی پویش نه به تصادف، ضروری است آن را از یک حرکت مقطعی در نوروز، به یک برنامه ملی و دائمی ارتقا داد.
بهره گیری از فناوری های نوین مانند داده کاوی، هوش مصنوعی و داشبوردهای شفاف آماری برای شناسایی نقاط حادثه خیز، می تواند به برنامه ریزی دقیق تر کمک کند.
آموزش رسمی ایمنی در مدارس و آموزشگاه های رانندگی، تشویق رانندگان قانون مدار از طریق تخفیف های بیمه و بهره‌گیری از چهره های تأثیرگذار رسانه ای نیز از دیگر راهکارهای مؤثر محسوب می شوند.
برکسی پوشیده نیست که تغییر رفتار رانندگی، فرایندی تدریجی و زمان‌بر است که نیازمند استمرار، تکرار و آموزش ساختارمند است.
استمرار پویش نه به تصادف نه‌تنها موجب تثبیت فرهنگ ایمنی در جامعه می شود، بلکه باعث تداوم فشار اجتماعی بر نهادهای مسئول برای انجام اصلاحات خواهد شد.
حال سوال این است که "پویش ملی «نه به تصادف»: آیابه عنوان حرکت ملی توانسته است در راستای کاهش تلفات جاده ای و افزایش آگاهی گامی مهم بردارد؟
