خوف و رجای شرکت‌های دریایی بورسی از رکود سنگین حاکم بر صنعت حمل و نقل

چابک آنلاین، مجید میرزاحیدری، از حمل و نقل دریایی به عنوان تکه‌ای از کیک بزرگ صنعت حمل و نقل یاد می‌‌شود که ارزش کل بازار صنعت حمل و نقل تا همین سال قبل، حدود 176 هزار میلیارد تومان بوده و سهم آن از بازار سرمایه هم معادل 9 دهم درصد بوده است.

صنعت حمل و نقل دریایی، به عنوان بزرگترین صنعت بین‌المللی جهان را می‌‌توان یکی از آسیب‌پذیرترین صنایع جهان همزمان با شیوع ویروس کرونا قلمداد کرد.

 این صنعت در دو سال گذشته، همزمان با شیوع ویروس کرونا بحران‌های دیگری را هم از سر گذراند، از رکود در اقتصاد جهانی و چین گرفته تا عدم توازن میان عرضه و تقاضا که در نهایت همین عوامل، جان تعدادی از شرکت‌های بزرگ حمل و نقل دریایی را در عرصه بین‌الملل به لب رساند و ورشکسته شدند.

 همین وقایع در صنعت حمل و نقل دریایی کشور هم بازتاب یافت هرچند که به  مرور و با فروکش کردن بحران کرونا، صادرات جهانی رو به فزونی گذاشت و در سال 2021 با رشد 22.4 درصدی مواجه شد.

در این پیوند، صادرات کالاهای صنعتی نیز به عدد بی سابقه 5.4 تریلیون دلاری رسید.

اما وضعیت صنعت حمل و نقل دریایی در کشور چگونه است؟

بررسی‌ها نشان می‌‌دهند که میزان تخلیه و بارگیری درنواحی شمال و جنوب کشور با رشد حدود 14 درصدی نسبت به سال ماقبل از آن مواجه بوده است.

درعین حال، حجم فعالیت کانتینری هم در سال گذشته به 2.2 میلیون «تی ای یو» رسید.

این احتمال وجود دارد که با توجه به تغییر روند درعرصه بین‌الملل رشد 20 تا 30 درصدی در این عرصه در داخل کشور هم قابل تحقق باشد. به نظر می‌‌رسد که شرکت‌های حمل و نقل دریایی کشور، روی افزایش نرخ حمل و نقل جهانی و تحولات بین‌المللی حساب ویژه‌ای باز کرده باشند.

در این صورت، افزایش تجارت و کسب درآمد بیشتر اجتناب‌ناپذیر خواهد بود هرچند که این امر تا حدودی در سایه جنگ اوکراین و روسیه تحت تأثیر قرار گرفته است.

ناگفته نماند که قرارداد همکاری 25 سال ایران با چین و عضویت ایران در سازمان شانگهای هم بر توسعه تجارت دریایی تأثیرگذار خواهد بود.

از حتاید، حسینا، حبندر، حاریا و حخزر به عنوان نمادهای حال حاضر گروه حمل و نقل دریایی بورسی یاد می‌‌شود. گزارش‌ها نشان می‌‌دهند که در یکسال گذشته 11 درصد از ارزش سهام صنعت حمل و نقل دریایی در بازار سهام آب رفته و دوره وصول مطالبات این گروه دست‌کم 224 روز بوده است.

از منظری دیگر، شاخص شناوری سهم در این گروه حدود 19 درصد بوده که با توجه به هدفگذاری دستیابی به شاخص شناوری 30 درصدی در کل بازار سهام، این عدد، نرخی ضعیف ارزیابی می‌‌شود. نسبت p/e این گروه هم حدود 5.5 بوده که نسبت مناسبی است.

صنعت حمل و نقل دریایی بورسی را همچون سایر ناشران بورسی، برخی ریسک‌ها تحت فشار گذارده و یا می‌‌گذارند که از جمله آنها می‌‌توان به ریسک مدیریت سرمایه، ریسک نوسانات نرخ ارز، ریسک کاهش نرخ خدمات، ریسک مربوط به عوامل بین‌المللی و تغییرات مقررات دولتی اشاره کرد.

در شرایط فعلی نزدیک به 90 درصد تجارت خارجی ایران از طریق دریا صورت می‌‌گیرد. با این همه چرا سهم شرکت‌های دریایی در بازار سرمایه ناچیز است؟

رئیس هیأت مدیره انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته ایران، گفته است که چون ساختار شرکت‌های دولتی به عنوان سهامداران شرکت‌های کشتیرانی بزرگ مطرح هستند، از این رو، یک منبع درآمد قوی و همواره رو به رشد داشته و سود کلانی هم از محل این شرکت‌ها می‌‌برند، بنابراین نیازی به واگذاری سهام خود در بورس ندارند.

روزبه مختاری، در عین حال افزوده که در حال حاضر شرکت‌های کشتیرانی خصوصی اندکی در کشور وجود دارد که دارای کشتی و کانتینر باشند، زیرا شرکت‌هایی که اکنون وجود دارند بیشتر نماینده شرکت‌های کشتیرانی بوده و عمدتاً فعالیت خدماتی انجام می‌‌دهند و چون از خود سرمایه خاصی ندارند، نمی‌توانند در بورس حضور پررنگی داشته باشند.

به گفته وی، دوره وصول مطالبات 224 روزه برای شرکت‌های کشتیرانی بورسی کاملاً غیر طبیعی بوده زیرا با توجه به شیوه مطالبه شرکت‌های کشتیرانی درخصوص اجاره کشتی، کرایه حمل و حق و توقف کانتینر حداکثر دوره وصول مطالبات 120 روزه است.

مختاری، در مورد سودده یا زیان بوده عملیات شرکت‌های کشتیرانی در سال جاری هم گفته است که به دلیل عدم ثبات و تأثیرات بین‌المللی روی شرکت‌های کشتیرانی، کرایه حمل بار توسط کشتی در سال 1400 دست‌کم به سه برابر افزایش یافت.

طبق اعلام وی، از یک ماه قبل بدین سو، صنعت کشتیرانی وارد دوره رکود شده، چون تب و موج احساسی کمبود کشتی و همچنین هجوم اولیه برای خرید کالا از بین رفته و همین امر باعث شده که به دلیل افت تقاضا، کرایه حمل در کشتی در شرایط فعلی مقداری بیشتر از مدت زمان مشابه سال قبل باشد.

به نظر می‌رسد که صنعت حمل و نقل دریایی در شرایط فعلی با چالش‌های جدی مواجه شده باشد، آنچنان که گفته می‌‌شود این صنعت در سرازیری قرارگرفته است.

رئیس هیأت مدیره انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته ایران هم با تأیید این امر گفته است که شرکت‌های کشتیرانی بورسی با توجه به سودی که در سال‌های قبل داشته‌اند حتی اگر زیان هم بدهند برای آنها مشکلی پیش نمی‌آید هر چند که زیان‌ده شدن برخی از آنها دور از انتظار نیست.

با این حال، این شرایط مشمول حال شرکت کشتیرانی و شرکت ملی نفتکش نمی‌شود، چون بازار انحصاری را در اختیار داشته و خود آنها نرخ را تعیین می‌‌کنند.

با این حال، گذر زمان مشخص خواهد کرد که رکود حاکم بر صنعت حمل و نقل دریایی تا چه میزان بر سود یا زیان شرکت‌های بورسی تأثیرگذار باشد.