چگونه یک "لیزینگ چابک" داشته باشیم؟

درواقع، چه عواملی موجب شده‌اند تا فرآیند لیزینگ و شرکت‌های فعال در این حوزه با تغییراتی بنیادین مواجه شوند و مسیر خود را به‌سوی اصلاح و بازآفرینی مجدد سوق دهند؟ 

همچنین، آثار و پیامدهای این تحولات بر تداوم و پویایی حیات شرکت‌های لیزینگ چیست؟ 

این مقاله درصدد است تا به‌صورت خلاصه به بررسی و تحلیل این موضوعات بپردازد.

باید یادآور شد که فعالیت شرکت‌های لیزینگ (واسپاری) در ایران به‌صورت رسمی از سال ۱۳۵۶ آغاز شده، هرچند که با پیروزی انقلاب اسلامی و تحولات ناشی از تغییر نظام اقتصادی کشور، به همراه پیامدهای ناشی از جنگ تحمیلی، شرایط‌ این صنعت را برای مدتی متفاوت ساخت.

هرچندکه با گذر زمان و بازگشت ثبات نسبی،شرکت‌های پیشرو از جمله شرکت آریا لیزینگ و لیزینگ ایران به‌تدریج فعالیت خود را از سر گرفتند. 

دردهه‌های بعد،درکشور با الگوبرداری از تجارب مؤسسات مالی و پولی بین‌المللی، به‌ویژه در حوزه‌ی بانک‌ها و هلدینگ‌های مالی، نسبت به تأسیس شرکت‌های لیزینگ اقدام شد.

در ادامه، این شرکت‌ها با هدف گسترش فعالیت‌های خود،به اعطای تسهیلات متنوع در حوزه‌ خرید، اجاره و فروش اقلام مصرفی اقدام کردند.

به‌ویژه در حوزه‌ خودرو، این روند منجر به افزایش قابل توجه فعالیت شرکت‌های لیزینگ و ارتقای شیوه‌های فروش شد.

بااین‌حال، به مرور زمان، روش‌های سنتی و غیر‌استاندارد در فرآیند واگذاری خودرو از طریق لیزینگ، چالش‌هایی را برای صنعت ایجاد کرد.

ورود خودروسازان بزرگ به عرصه‌ فروش مستقیم و غیرمستقیم خودرو، سهم قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص داد و در نتیجه، بخشی از فعالیت‌های شرکت‌های لیزینگ به حاشیه رفت.

با بررسی دقیق‌تر می‌توان دریافت که شرکت‌های واسپاری، در تعریف فرآیندهای خود، تمرکز ویژه‌ای بر کاهش ریسک بازپرداخت تسهیلات (ریسک نکول) داشتند. 

از این‌رو، تشکیل پرونده‌های اعتباری و ارزیابی مشتریان بر مبنای معیارهای کیفی و زمان‌بر انجام می‌شد. 

گرچه این شیوه موجب افزایش دقت در تصمیم‌گیری‌ها بود، اما در عمل سبب طولانی شدن فرآیند بررسی پرونده‌ها و تأخیر در اعطای تسهیلات ‌شد. 

این موضوع علاوه بر ایجاد نارضایتی در میان متقاضیان، گاه منجر به از دست رفتن فرصت‌های فروش و کاهش کارایی عملیاتی شرکت‌ها نیز شد.

در مجموع می‌توان گفت، تجربه گذشته  شرکت‌های لیزینگ در ایران نشان می‌دهد که با وجود تلاش‌های مؤثر در توسعه خدمات مالی و تسهیلاتی، همچنان نیاز به بازنگری در ساختار، فرایند و فناوری‌های مورد استفاده در این صنعت احساس می‌شود.

از این منظر، رویکرد نوینی تحت عنوان لیزینگ چابک می‌تواند پاسخی کارآمد به چالش‌های موجود باشد و راه را برای ارتقای بهره‌وری، تسریع در ارائه خدمات و کاهش ریسک‌های عملیاتی در نظام لیزینگ کشور هموار سازد.

راهکارهای مهم

در راستای تحلیل وضعیت موجود و با هدف رفع چالش‌های شناسایی‌شده در حوزه‌ لیزینگ، ضرورت طراحی و اجرای یک مدل نوین و هوشمند احساس می‌شود. 

این مدل که از آن با عنوان "لیزینگ چابک" یاد می‌شود، راهکاری جامع و مدرن است که بر پایه بهره‌گیری از زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری پیشرفته بنا شده است. 

هدف اصلی این رویکرد، ارتقای دقت، سرعت و کیفیت در ارزیابی متقاضیان و تخصیص تسهیلات است؛ به‌گونه‌ای که ضمن افزایش بهره‌وری سازمانی، سطح اطمینان در تصمیم‌گیری‌های اعتباری نیز به شکل قابل ملاحظه‌ای بهبود یابد.

دراین مدل،تمرکز برآن است که مراحل بررسی، تأیید واعطای تسهیلات در قالب یک سامانه‌ هوشمند و یکپارچه صورت گیرد. 

این سامانه با استفاده از داده‌های مالی و اعتباری مشتریان، الگوهای رفتاری آنان را تحلیل کرده و از طریق الگوریتم‌های هوش مصنوعی، شاخص ریسک اعتباری را با دقت بالا محاسبه می‌کند. 

بدین ترتیب، فرآیند تصمیم‌گیری در خصوص اعطای تسهیلات نه‌تنها سریع‌تر بلکه علمی‌تر و دقیق‌تر انجام می‌شود.

افزون بر این، با توسعه "لیزینگ چابک" به سطحی پیشرفته‌تر تحت عنوان لیزینگ مبتنی بر هوش مصنوعی(AI Lease)، امکان ارزیابی هوشمند و بلادرنگ متقاضیان فراهم می شود.

این رویکرد موجب می‌شود تا شرکت‌های لیزینگ بتوانند با اطمینان خاطر بیشتری نسبت به انتخاب مشتریان، تشکیل پرونده و تخصیص منابع مالی اقدام کنند.

بدیهی است اجرای چنین مدلی، منجر به کاهش ریسک نکول، افزایش بازدهی منابع و ارتقای سطح رضایت مشتریان خواهد شد.

نکته مهم آن است که پیاده‌سازی مدل لیزینگ هوشمند، نیازمند ایجاد زیرساخت‌های فنی و مدیریتی هماهنگ است. این امرمستلزم همکاری نزدیک میان واحدهای فناوری اطلاعات،اعتبارسنجی،مالی و مدیریت ریسک در شرکت‌های لیزینگ بوده تا از صحت، جامعیت و به‌روزرسانی مستمر داده‌ها اطمینان حاصل شود.

در نهایت، انتظار می‌رود که اجرای راهکار «لیزینگ چابک» بتواند نقش مؤثری در تحول دیجیتال صنعت لیزینگ کشور ایفا کند.

این تحول نه‌تنها موجب ارتقای سطح شفافیت، سرعت و دقت درفرآیند اعطای تسهیلات می‌شود، بلکه با ایجاد اعتماد متقابل میان شرکت‌ها و مشتریان، زمینه‌ساز رشد پایدار و توسعه‌ی اقتصادی در سطح کلان خواهد بود.

نتیجه‌گیری

بررسی روند تاریخی وساختاری صنعت لیزینگ در ایران نشان می‌دهد که این صنعت علی‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر در دهه‌های اخیر، همچنان با چالش‌هایی بنیادین در حوزه‌های فرایندی، اعتباری و فناورانه مواجه است. 

کندی در ارزیابی متقاضیان، طولانی بودن فرآیند اعطای تسهیلات و وابستگی شدید به تصمیمات انسانی، از مهم‌ترین عواملی است که کارایی و چابکی شرکت‌های لیزینگ را کاهش داده و در برخی موارد، منجر به افزایش ریسک‌های عملیاتی و اعتباری شده است.

در چنین شرایطی، حرکت به سمت نوسازی ساختارها و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. راهکارشکل گیری "لیزینگ چابک" با تکیه بر اصول تحول دیجیتال، داده‌محوری و هوش مصنوعی، می‌تواند به‌عنوان مدلی نوآورانه در بازآفرینی فرآیندهای لیزینگ مطرح شود.

این مدل با هدف بهبود سرعت تصمیم‌گیری، افزایش دقت در اعتبارسنجی مشتریان و کاهش ریسک نکول طراحی شده و زمینه‌ساز ارتقای بهره‌وری در سطح بنگاه‌های اقتصادی خواهد بود.

افزون بر آن، توسعه‌ نسخه‌ی پیشرفته‌تر این مدل تحت عنوان لیزینگ مبتنی بر هوش مصنوعی (AI Lease)، افق تازه‌ای را پیش‌روی صنعت لیزینگ کشور می‌گشاید. 

این الگو می‌تواند ضمن افزایش توان رقابتی شرکت‌های داخلی در مقایسه با نهادهای مالی بین‌المللی، موجب ارتقاء سطح شفافیت، سلامت مالی و رضایتمندی مشتریان شود.

در مجموع، می‌توان نتیجه گرفت که آینده‌ صنعت لیزینگ در ایران، درگروی پذیرش و اجرای مدل‌های هوشمند، داده‌محور و چابک است. 

تحقق این امر نیازمند برنامه‌ریزی راهبردی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناورانه و هم‌افزایی میان نهادهای مالی، نظارتی و فناورانه کشور است.

بدین ترتیب، "لیزینگ چابک" می‌تواند نه‌تنها به‌عنوان یک ابزار مالی کارآمد، بلکه به‌عنوان نیروی محرکه‌ای برای رشد اقتصادی پایدار، نقش‌آفرینی مؤثر در نظام مالی و صنعتی ایران داشته باشد.

معاون اجرایی شرکت واسپاری ارزش آفرین گلرنگ